Cách phát hiện sớm bệnh Marek ở gà và biện pháp xử lý

• Tác giả Nhật Anh
• 2024.08.30

Bệnh Marek là một trong những căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhất ở gà, gây ra bởi virus Herpes type B. Cùng dongvat.edu.vn tìm hiểu chi tiết về bệnh Marek, từ nguyên nhân gây bệnh, các dấu hiệu nhận biết, đến những biện pháp phòng ngừa và điều trị tốt nhất.

Nguyên nhân gây bệnh Marek ở gà

Bệnh Marek ở gà, còn được gọi là bệnh teo chân gà hay ung thư gà, là một căn bệnh truyền nhiễm do virus Herpes type B gây ra. Virus này hiện có ba loại serotype khác nhau, mỗi loại có đặc điểm và mức độ gây bệnh riêng:

Serotype 1: Đây là những chủng virus có khả năng tạo khối u và có độc lực cao, gây ra những tổn thương nghiêm trọng cho gà bị nhiễm. Các chủng này thường gây ra các dạng ung thư trong các cơ quan nội tạng, da, cơ, và đặc biệt là ở tổ chức thần kinh ngoại biên.

Serotype 2: Những chủng này không gây ra khối u, tức là chúng không tạo ra những khối u lympo tế bào. Tuy nhiên, chúng vẫn có thể nhiễm và gây bệnh, nhưng mức độ nguy hiểm thấp hơn so với Serotype 1.

Serotype 3: Đây là những chủng có độc lực thấp và không gây bệnh cho gà. Serotype này chủ yếu nhiễm trên gà tây và thường được sử dụng để làm vaccine phòng ngừa bệnh Marek, do chúng có khả năng kích thích miễn dịch mà không gây ra bệnh.

Bệnh Marek đặc trưng bởi sự tăng sinh cao độ của tế bào lympho, dẫn đến sự hình thành các khối u ở các tổ chức thần kinh ngoại biên, cơ quan nội tạng, da và cơ. Điều này gây ra các triệu chứng như rối loạn vận động, bại liệt, và trong nhiều trường hợp có thể dẫn đến tử vong.

Con đường lây truyền và mức độ nguy hiểm của bệnh Marek

Bệnh Marek có khả năng lây lan rất nhanh chóng và mạnh mẽ, với tỷ lệ mắc bệnh trong đàn gà có thể dao động từ 10% đến 60%. Đặc biệt, virus này có thể tồn tại trong các nang lông của gà, làm tăng khả năng lây nhiễm. Tỷ lệ tử vong do bệnh Marek có thể lên tới 100%, đặc biệt là khi không được phát hiện và kiểm soát kịp thời.

Virus gây bệnh Marek có thể lây lan qua không khí vì nó có khả năng tồn tại trong môi trường nhiều tháng ở nhiệt độ từ 20 đến 25°C. Khi virus xâm nhập vào đàn gà, nó có thể lây lan nhanh chóng giữa các con gà, ngay cả những con đã được tiêm phòng. Gà nhiễm bệnh tiếp tục mang virus và trở thành nguồn lây nhiễm cho đàn trong thời gian dài.

Ngoài con đường lây truyền qua không khí, bệnh Marek còn có thể lây trực tiếp từ gà bệnh sang gà khỏe mạnh qua đường hô hấp và tiêu hóa, hoặc lây gián tiếp qua thức ăn, nước uống, dụng cụ chăn nuôi, và các cơ sở ấp trứng có chứa mầm bệnh. Tuy nhiên, một điểm cần lưu ý là bệnh Marek không lây truyền qua phôi, điều này có nghĩa là virus không truyền từ gà mẹ sang trứng.

Hiểu rõ về các con đường lây truyền và đặc điểm của virus gây bệnh Marek là điều quan trọng để người chăn nuôi có thể áp dụng các biện pháp phòng ngừa và kiểm soát hiệu quả, bảo vệ đàn gà khỏi những tác động nguy hiểm của căn bệnh này.

Triệu chứng của bệnh Marek ở gà

Bệnh Marek ở gà có thể biểu hiện qua hai dạng chính: cấp tính và mãn tính, mỗi dạng có các triệu chứng và mức độ nghiêm trọng khác nhau.

Thể cấp tính

Dạng này thường được phát hiện ở gà từ 4 đến 8 tuần tuổi và có các triệu chứng điển hình, đôi khi dẫn đến cái chết đột ngột. Trong thể cấp tính, tỷ lệ tử vong cao, có thể lên tới 20-30%. Gà bị bệnh thường có biểu hiện ủ rũ, gầy yếu trước khi chết. 

Các triệu chứng phổ biến khác bao gồm bỏ ăn, tiêu chảy, giảm tỷ lệ đẻ trứng, và bại liệt. Gà có thể gặp khó khăn khi di chuyển, một cánh bị sã xuống do viêm dây thần kinh vận động, làm giảm khả năng kiểm soát cơ thể.

Thể mãn tính

Dạng này thường gặp ở gà trong độ tuổi từ 4 đến 8 tháng tuổi và có thể kéo dài, với các triệu chứng tiến triển chậm hơn so với thể cấp tính. Thể mãn tính của bệnh Marek được chia thành hai dạng nhỏ hơn là thể thần kinh và thể viêm mắt.

Thể thần kinh: Ở dạng này, gà thường gặp khó khăn khi di chuyển và có dấu hiệu liệt nhẹ, sau đó tiến triển thành bại liệt hoàn toàn. Đuôi của gà có thể bị rũ xuống hoặc lệch sang một bên, và một hoặc cả hai cánh có thể bị sã xuống. Những triệu chứng này thường là kết quả của sự viêm nhiễm và tổn thương dây thần kinh, dẫn đến mất khả năng vận động bình thường.

Thể viêm mắt: Trong nhiều ổ dịch, viêm mắt là một triệu chứng phổ biến. Bệnh thường bắt đầu bằng viêm mắt nhẹ, khiến gà trở nên nhạy cảm với ánh sáng và chảy nước mắt trong. Theo thời gian, tình trạng viêm có thể lan đến màng tiếp hợp và mống mắt, tạo ra các mảng mủ trắng tích tụ ở khóe mắt. 

Bệnh tích của bệnh Marek trên gà

Khi gà chết do nhiễm bệnh Marek, xác thường có đặc điểm là gầy mòn, một chân duỗi ra phía trước và một chân kéo về phía sau. Điều này là kết quả của các tổn thương thần kinh và cơ do virus gây ra. Bệnh Marek gây ra nhiều tổn thương khác nhau trong cơ thể gà, và các bệnh tích này có thể được chia thành hai thể chính: cấp tính và mãn tính.

Thể cấp tính

Da của gà có biểu hiện sần sùi, các lỗ chân lông nở to và dày lên thành từng cục. Đây là dấu hiệu cho thấy virus đã xâm nhập và gây tổn thương sâu vào các mô da.

Các khối u có thể xuất hiện trên nhiều cơ quan nội tạng như phổi, gan, lách, thận, buồng trứng, và dịch hoàn. Các khối u này thường gây sưng to và làm biến dạng các cơ quan. Trong thể cấp tính, bệnh Marek có thể chia thành hai dạng u khác nhau:

Khối u thường xuất hiện trên gan, túi Fabricius, lách, thận, phổi, buồng trứng, và dịch hoàn. Các cơ quan như gan và lách có thể sưng to hơn nhiều lần so với bình thường, trở nên nhạt màu và bở do bị tổn thương nặng nề bởi virus.

Khối u dạng hạt xuất hiện làm cho bề mặt gan trở nên sần sùi với nhiều nốt có kích thước khác nhau, màu trắng xám. Nếu khối u này xuất hiện ở đường tiêu hóa, như dạ dày tuyến và thành ruột, nó sẽ làm cho tổ chức này dày lên và sưng phồng. Khối u ở cơ làm các tổ chức cơ phồng to, với mặt cắt khối u có màu trắng xám do thâm nhiễm bạch cầu.

Thể mãn tính

Dạng này chủ yếu gây ra viêm và tăng sinh các dây thần kinh ngoại vi. Các dây thần kinh hông và cánh của gà thường bị sưng to, có khi sưng lên đến 4-5 lần kích thước bình thường, và có thể bị phù thũng. Sự tăng sinh này làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động của gà, gây ra hiện tượng bại liệt và khó khăn trong di chuyển.

Ngoài tổn thương thần kinh, thể mãn tính còn gây ra các bệnh tích khác như các cơ bị teo nhỏ do mất chức năng, mắt bị mù và con ngươi bị biến dạng. Những biến đổi này thường làm giảm chất lượng cuộc sống của gà và có thể dẫn đến tử vong nếu không được can thiệp kịp thời.

Bệnh Marek gây ra nhiều tổn thương nghiêm trọng cho gà, từ các khối u lan tràn đến tổn thương dây thần kinh và các cơ quan nội tạng. Việc phát hiện và chẩn đoán sớm các dấu hiệu bệnh tích là rất quan trọng để có thể áp dụng các biện pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả, giảm thiểu thiệt hại trong đàn gia cầm.

Điều trị bệnh Marek ở gà

Bệnh Marek ở gà là một bệnh do virus gây ra và hiện nay chưa có thuốc đặc trị nào để chữa trị căn bệnh này. Do đó, việc quản lý và phòng ngừa bệnh Marek chủ yếu tập trung vào các biện pháp kiểm soát và tiêu diệt mầm bệnh để ngăn chặn sự lây lan.

Khi phát hiện bệnh Marek trong đàn gà, cần thực hiện ngay các biện pháp sau:

Việc phát hiện bệnh càng sớm càng tốt là rất quan trọng để có thể thực hiện các biện pháp kiểm soát kịp thời, tránh lây lan ra toàn bộ đàn. Bổ sung vitamin C và chất điện giải cho những con gà còn khỏe mạnh để tăng cường sức đề kháng, giúp chúng chống lại bệnh tốt hơn và giảm thiểu tác động của virus.

Ngay khi phát hiện có gà mắc bệnh, cần cách ly ngay lập tức đàn gà nhiễm bệnh khỏi các đàn khỏe mạnh khác. Tuyệt đối không vận chuyển gà từ đàn nhiễm bệnh ra ngoài, để tránh lây lan virus sang các khu vực khác.

Đối với những đàn gà đã bị nhiễm bệnh nặng, cần tiêu hủy toàn bộ đàn để ngăn chặn sự lây lan của virus. Việc tiêu hủy có thể được thực hiện bằng cách đốt cháy và sau đó chôn lấp tương tự như đối với bệnh cúm gia cầm. Đồng thời, cần xử lý toàn bộ các chất tồn dư như phân, rác và bất kỳ vật liệu nào có thể bị nhiễm virus.

Thực hiện vệ sinh chuồng trại và khử trùng định kỳ từ 1 đến 2 lần mỗi tuần. Sử dụng các loại thuốc sát trùng hiệu quả như MEBI-IODINE để tiêu diệt virus và ngăn chặn mầm bệnh tồn tại trong môi trường chuồng trại. Không nên nhập thêm gà giống mới về nuôi trong suốt thời gian đang xử lý đàn gà bệnh để tránh nguy cơ lây nhiễm mới.

Sau khi xử lý xong đàn gà bệnh, nên để trống chuồng trại ít nhất 6 tháng trước khi tái sử dụng. Thời gian này giúp đảm bảo rằng mọi mầm bệnh còn sót lại trong chuồng trại đều bị tiêu diệt hoàn toàn, tạo môi trường an toàn cho đàn gà mới.

Thực hiện đúng các biện pháp này sẽ giúp ngăn chặn sự lây lan của bệnh Marek và bảo vệ sức khỏe của đàn gà. Việc quản lý chặt chẽ và tuân thủ các quy trình vệ sinh là điều cần thiết để hạn chế tối đa thiệt hại do bệnh gây ra.

Phòng bệnh Marek khi chưa có dịch

Để phòng ngừa bệnh Marek một cách hiệu quả trước khi dịch bệnh bùng phát, người chăn nuôi cần áp dụng một số biện pháp sau đây:

Vaccine nên được tiêm cho gà con từ khi chúng mới được 1 ngày tuổi. Việc tiêm vaccine sớm giúp tạo ra miễn dịch chống lại virus gây bệnh Marek từ những ngày đầu đời, bảo vệ sức khỏe cho gà con trong giai đoạn phát triển sau này.

Thực hiện quản lý đàn gà theo nguyên tắc “cùng vào cùng ra” để hạn chế việc lây lan bệnh giữa các lứa gà khác nhau. Đồng thời, cần đảm bảo nuôi gà ở mật độ hợp lý, tránh nuôi quá đông đúc gây căng thẳng cho gà, dễ tạo điều kiện cho bệnh phát triển.

Đảm bảo chuồng trại luôn sạch sẽ và khô ráo. Hàng ngày cần quét dọn, nhặt và thu gom lông rụng, sau đó đốt hết lông vì virus Marek có thể tồn tại lâu dài trong chân lông. Đảm bảo chăm sóc và nuôi dưỡng gà đúng kỹ thuật để ngăn chặn nguy cơ lây lan bệnh trong khu chuồng nuôi.

Sử dụng các dung dịch khử trùng hiệu quả như MEBI-IODINE để phun khử trùng và tiêu độc chuồng trại ít nhất mỗi tuần một lần. Việc này giúp tiêu diệt các mầm bệnh có thể tồn tại trong môi trường chuồng trại, bảo vệ đàn gà khỏi nguy cơ nhiễm bệnh.

Định kỳ tiêm vaccine cho đàn gà giúp duy trì khả năng miễn dịch chống lại mầm bệnh Marek, giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh và bảo vệ sức khỏe của đàn gia cầm.

Bệnh Marek là một thách thức lớn đối với người chăn nuôi gà do tính lây lan mạnh mẽ và khả năng gây tử vong cao. Việc tiêm vaccine định kỳ, duy trì vệ sinh chuồng trại sạch sẽ, cùng với việc theo dõi sức khỏe đàn gà thường xuyên là những yếu tố quan trọng giúp kiểm soát bệnh Marek hiệu quả. 

---