Tác hại của bệnh sán chó đối với sức khỏe con người

• Tác giả Nhật Anh
• 2024.08.26

Bệnh sán chó là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm mà ít người biết đến, nhưng lại có khả năng ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người. Bệnh này do ký sinh trùng từ chó gây ra, có thể lây truyền qua tiếp xúc trực tiếp với vật nuôi hoặc qua các nguồn nước và thực phẩm bị nhiễm.

Bệnh sán chó là gì?

Bệnh sán chó, hay còn gọi là bệnh nhiễm giun đũa chó (Toxocariasis), là một bệnh nhiễm trùng do ấu trùng giun tròn gây ra bởi hai loài chính là Toxocara canis (sán chó) và Toxocara cati (sán mèo). Đây là một bệnh truyền từ động vật sang người, và thường gặp ở những nơi có sự tiếp xúc gần gũi giữa người và chó, mèo.

Giun Toxocara là ký sinh trùng phổ biến trong ruột non của chó và mèo. Chúng phát triển và đẻ trứng, sau đó trứng được thải ra môi trường bên ngoài thông qua phân của vật chủ. Khi trứng giun ra ngoài môi trường, chúng có thể tồn tại trong đất cát hoặc những khu vực ẩm ướt trong thời gian dài, đặc biệt ở những nơi có khí hậu ấm áp và ẩm ướt. 

Trứng giun Toxocara cần một khoảng thời gian nhất định để phát triển thành trứng có khả năng lây nhiễm. Sau khi đạt đến giai đoạn lây nhiễm, nếu con người vô tình nuốt phải trứng giun này, chúng sẽ nở ra và phát triển thành ấu trùng trong cơ thể người.

Khi trứng giun Toxocara được nuốt vào, chúng nở ra thành ấu trùng trong ruột non. Tuy nhiên, khác với chó và mèo, ấu trùng giun không trưởng thành thành giun trưởng thành trong cơ thể người. 

Thay vào đó, chúng xâm nhập vào thành ruột và di chuyển qua máu đến các cơ quan khác như gan, phổi, mắt, não và các mô khác. Tại các cơ quan này, ấu trùng có thể gây viêm và tổn thương mô, dẫn đến một loạt các triệu chứng và biến chứng khác nhau tùy thuộc vào vị trí chúng cư trú.

Bệnh sán chó có thể ảnh hưởng đến mọi đối tượng, nhưng phổ biến nhất là trẻ em vì trẻ em thường chơi đùa ở những khu vực đất cát, sân chơi, hoặc có thói quen đưa tay lên miệng mà không rửa tay sạch sẽ. 

Những người thường xuyên tiếp xúc với chó mèo, chẳng hạn như chủ nuôi, bác sĩ thú y, hoặc những người làm việc tại các cơ sở chăm sóc động vật, cũng có nguy cơ nhiễm bệnh cao hơn. Ở những vùng có điều kiện vệ sinh kém hoặc không có biện pháp kiểm soát động vật hoang dã, nguy cơ nhiễm sán chó càng cao.

Tác hại của bệnh sán chó đối với con người

Bệnh sán chó, hay nhiễm giun đũa chó (Toxocariasis), là một bệnh nhiễm trùng do ấu trùng giun tròn thuộc loài Toxocara canis (sán chó) hoặc Toxocara cati (sán mèo) gây ra. Mặc dù chủ yếu ký sinh trong ruột của chó và mèo, ấu trùng của loài giun này có thể gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng cho con người khi xâm nhập vào cơ thể.

Tác hại đến cơ quan nội tạng

Viêm gan: Ấu trùng có thể tập trung ở gan, gây viêm và dẫn đến sưng gan. Người bệnh có thể xuất hiện các triệu chứng như đau bụng phía trên bên phải, sốt, mệt mỏi, và vàng da. Tình trạng viêm mãn tính có thể dẫn đến xơ gan, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng gan.

Viêm phổi: Ấu trùng có thể di chuyển đến phổi qua hệ tuần hoàn, gây viêm phổi. Người bệnh có thể trải qua các triệu chứng như ho khan, khó thở, đau ngực, và sốt. Ở một số trường hợp nặng, tình trạng này có thể tiến triển thành viêm phổi mãn tính, làm suy giảm chức năng hô hấp.

Viêm cơ tim: Khi ấu trùng xâm nhập vào tim, chúng có thể gây viêm cơ tim. Điều này có thể dẫn đến các rối loạn nhịp tim, suy tim, và trong những trường hợp nghiêm trọng, có thể gây tử vong. Các triệu chứng thường bao gồm mệt mỏi, khó thở, sưng chân, và đau ngực.

Viêm thận: Ấu trùng có thể ảnh hưởng đến thận, gây viêm thận hoặc tổn thương thận. Điều này có thể làm giảm chức năng lọc của thận, dẫn đến tích tụ chất độc trong cơ thể và gây ra các triệu chứng như phù nề, mệt mỏi, và tiểu máu.

Ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương

Một trong những tác hại nghiêm trọng nhất của bệnh sán chó là khi ấu trùng giun xâm nhập vào hệ thần kinh trung ương, gây ra toxocariasis thể thần kinh. 

Viêm màng não và não: Ấu trùng di chuyển đến não có thể gây viêm màng não, một tình trạng nguy hiểm có thể dẫn đến tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Triệu chứng bao gồm đau đầu dữ dội, sốt cao, cứng cổ, và rối loạn ý thức. Viêm màng não và não có thể gây tổn thương vĩnh viễn cho não, dẫn đến các vấn đề về nhận thức và tâm thần.

Động kinh và co giật: Việc ấu trùng xâm nhập và gây viêm nhiễm trong não có thể kích hoạt các cơn co giật. Tình trạng này có thể trở thành mãn tính, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống và khả năng làm việc của người bệnh.

Tổn thương thần kinh: Sự hiện diện của ấu trùng giun trong hệ thần kinh có thể gây ra tổn thương vĩnh viễn cho các dây thần kinh, dẫn đến tê liệt, mất cảm giác, hoặc suy giảm chức năng thần kinh.

Tác hại đến mắt (Toxocariasis thể mắt)

Viêm màng bồ đào và viêm võng mạc: Ấu trùng có thể gây viêm các mô trong mắt, bao gồm màng bồ đào và võng mạc. Tình trạng này có thể gây ra các triệu chứng như mờ mắt, đau mắt, nhạy cảm với ánh sáng, và cuối cùng có thể dẫn đến mù lòa nếu không được điều trị.

U hạt võng mạc: Sự hiện diện của ấu trùng trong mắt có thể kích thích hệ miễn dịch tạo ra các u hạt trong võng mạc, gây sẹo và tổn thương vĩnh viễn. Điều này có thể dẫn đến mất thị lực một phần hoặc hoàn toàn.

Mù lòa: Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, sự tổn thương do ấu trùng giun gây ra trong mắt có thể dẫn đến mù lòa không thể hồi phục.

Phản ứng dị ứng và miễn dịch

Phản ứng dị ứng toàn thân: Nhiễm giun có thể gây ra các phản ứng dị ứng toàn thân như phát ban, ngứa, sổ mũi, và khó thở. Ở những người nhạy cảm, có thể xảy ra phản ứng quá mẫn cảm, dẫn đến sốc phản vệ, một tình trạng đe dọa tính mạng cần được cấp cứu y tế.

Viêm mãn tính: Cơ thể phản ứng với sự hiện diện của ấu trùng bằng cách kích hoạt hệ thống miễn dịch, dẫn đến viêm mãn tính. Điều này có thể gây ra các tổn thương mô kéo dài, ảnh hưởng đến chức năng của nhiều cơ quan trong cơ thể.

Xem thêm: Khám phá triệu chứng bệnh viêm gan ở chó và cách xử lý

Ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ em

Trẻ em là đối tượng dễ bị nhiễm bệnh sán chó do thói quen chơi đùa ở những khu vực đất cát và thường đưa tay lên miệng.

Chậm phát triển thể chất: Trẻ bị nhiễm giun đũa chó có thể gặp khó khăn trong việc hấp thu dinh dưỡng, dẫn đến thiếu cân, chậm tăng trưởng, và suy dinh dưỡng. Tình trạng này nếu kéo dài có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển thể chất của trẻ.

Chậm phát triển trí tuệ và hành vi: Ấu trùng xâm nhập vào não có thể gây ra các vấn đề về phát triển trí tuệ và hành vi, như khó khăn trong học tập, mất tập trung, và các vấn đề về hành vi.

Các vấn đề hô hấp và miễn dịch: Trẻ em bị nhiễm bệnh có thể dễ bị các bệnh về hô hấp và có hệ miễn dịch suy yếu hơn, dễ mắc các bệnh nhiễm trùng khác.

Lo âu và căng thẳng: Những người nhiễm bệnh sán chó thường trải qua sự lo lắng và căng thẳng về tình trạng sức khỏe của mình, đặc biệt khi các triệu chứng trở nên mãn tính hoặc có biến chứng nghiêm trọng.

Trầm cảm: Việc sống chung với các triệu chứng kéo dài và không rõ nguyên nhân có thể dẫn đến tình trạng trầm cảm, đặc biệt là khi người bệnh cảm thấy bất lực trước tình trạng bệnh tật của mình.

Giảm chất lượng cuộc sống: Các triệu chứng mãn tính và biến chứng của bệnh sán chó có thể làm giảm khả năng làm việc, học tập, và tham gia các hoạt động xã hội, ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng cuộc sống.

Suy giảm miễn dịch: Nhiễm giun mãn tính có thể làm suy yếu hệ thống miễn dịch, khiến cơ thể dễ bị nhiễm trùng khác và làm giảm khả năng chống chọi với các bệnh tật.

Suy dinh dưỡng: Tổn thương do ấu trùng gây ra có thể làm giảm khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng của cơ thể, dẫn đến suy dinh dưỡng và ảnh hưởng đến sức khỏe toàn diện.

Biến chứng về tim mạch và thần kinh: Các biến chứng về tim mạch và thần kinh có thể kéo dài và gây ra các vấn đề nghiêm trọng như suy tim, động kinh mãn tính, và các rối loạn tâm thần.

Bệnh sán chó có nguy hiểm không?

Bệnh sán chó (toxocariasis) là một bệnh truyền nhiễm do ấu trùng giun tròn ký sinh trong cơ thể chó và mèo, đặc biệt là hai loại giun tròn Toxocara canis và Toxocara cati. Bệnh có thể trở nên nguy hiểm khi lây nhiễm sang người, gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Ấu trùng giun sán chó thường sống trong ruột của chó và mèo. Trứng của giun này được đào thải ra ngoài môi trường qua phân và có thể tồn tại trong đất, cát, hoặc các bề mặt khác trong thời gian dài. 

Con người, đặc biệt là trẻ em, có thể vô tình nuốt phải trứng giun này khi tiếp xúc với đất cát nhiễm bệnh hoặc qua tay nhiễm bẩn khi chơi đùa. Sau khi xâm nhập vào cơ thể người, trứng nở thành ấu trùng và bắt đầu di chuyển qua máu đến các cơ quan khác nhau, như gan, phổi, mắt, não, và các mô mềm khác.

Khi ấu trùng di chuyển đến các cơ quan này, chúng gây ra các phản ứng viêm và tổn thương mô, có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng. Các triệu chứng của bệnh sán chó ở người có thể bao gồm sốt, ho, phát ban da, đau bụng, và khó thở. 

Trong những trường hợp nghiêm trọng hơn, ấu trùng có thể xâm nhập vào mắt, gây viêm mắt hoặc mù lòa, hoặc vào não, gây ra các triệu chứng thần kinh như co giật hoặc đau đầu dữ dội.

Điều đáng lo ngại là nhiều trường hợp nhiễm sán chó không biểu hiện triệu chứng rõ ràng, khiến cho việc chẩn đoán và điều trị trở nên khó khăn. Thậm chí, một số trường hợp có thể bị chẩn đoán nhầm với các bệnh khác do triệu chứng không đặc hiệu. 

Bệnh sán chó đặc biệt nguy hiểm đối với trẻ em, những người có hệ miễn dịch yếu, và những người thường xuyên tiếp xúc với chó, mèo hoặc môi trường bị ô nhiễm bởi phân động vật. 

Việc phòng ngừa bệnh sán chó đòi hỏi sự cẩn trọng trong vệ sinh cá nhân, quản lý phân động vật đúng cách, và tẩy giun định kỳ cho thú cưng. Ngoài ra, cần giáo dục cộng đồng về nguy cơ và cách phòng ngừa bệnh để giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm và bảo vệ sức khỏe cho mọi người.

Tìm hiểu thêm: Cách nhận biết và điều trị bệnh giun đũa ở chó hiệu quả

Cách phòng tránh bệnh sán chó

Để phòng tránh bệnh sán chó (toxocariasis), việc thực hiện các biện pháp vệ sinh, chăm sóc thú cưng, và nâng cao nhận thức cá nhân và cộng đồng là vô cùng quan trọng. Dưới đây là các cách phòng tránh chi tiết và toàn diện để giảm thiểu nguy cơ nhiễm bệnh.

Tẩy giun định kỳ cho chó và mèo

Tẩy giun từ sớm: Bắt đầu tẩy giun cho chó và mèo từ khi chúng còn nhỏ, thường là khi chúng được 2 tuần tuổi. Sau đó, tẩy giun định kỳ theo khuyến cáo của bác sĩ thú y, thường là mỗi 3 tháng một lần. Điều này giúp loại bỏ giun trưởng thành trong ruột thú cưng và ngăn chặn việc sản sinh trứng giun ra môi trường.

Sử dụng thuốc tẩy giun phù hợp: Có nhiều loại thuốc tẩy giun dành cho chó và mèo trên thị trường. Hãy chọn loại thuốc phù hợp và được khuyên dùng bởi bác sĩ thú y để đảm bảo hiệu quả và an toàn cho thú cưng.

Quản lý phân động vật một cách vệ sinh

Thu gom và xử lý phân ngay lập tức: Khi chó, mèo đi vệ sinh, hãy thu gom phân ngay lập tức bằng cách sử dụng túi đựng phân chuyên dụng hoặc xẻng và bỏ vào thùng rác kín. Điều này ngăn chặn trứng giun có trong phân phát tán ra môi trường và làm ô nhiễm đất hoặc cát.

Vệ sinh khu vực đi vệ sinh: Nếu chó, mèo của bạn đi vệ sinh trong sân nhà, hãy đảm bảo vệ sinh sạch sẽ khu vực đó thường xuyên bằng cách rửa bằng nước và chất tẩy rửa phù hợp.

Vệ sinh cá nhân cẩn thận

Sau khi tiếp xúc với đất, cát, hoặc sau khi chơi đùa với chó, mèo, luôn rửa tay bằng xà phòng và nước sạch trong ít nhất 20 giây. Điều này đặc biệt quan trọng trước khi ăn hoặc chuẩn bị thức ăn.

Tránh chạm vào miệng, mắt, và mặt: Hạn chế chạm vào miệng, mắt, hoặc mặt sau khi tiếp xúc với vật nuôi hoặc môi trường bên ngoài nếu chưa rửa tay sạch sẽ.

Giữ môi trường sống sạch sẽ

Để chó, mèo có một khu vực vệ sinh riêng biệt, có thể là một khu vực được rào lại để giảm thiểu khả năng tiếp xúc của trẻ em hoặc người khác với phân động vật. Thực hiện dọn dẹp và vệ sinh sân vườn thường xuyên, bao gồm việc cắt cỏ và loại bỏ các mảnh vụn hoặc rác có thể thu hút động vật.

Tránh tiếp xúc với đất hoặc cát bị ô nhiễm

Mang giày và găng tay khi làm vườn: Khi làm vườn hoặc đào đất, nên mang giày và găng tay để giảm thiểu tiếp xúc trực tiếp với đất có thể bị ô nhiễm.

Tránh để trẻ em chơi ở những khu vực có phân động vật: Đảm bảo trẻ em chơi ở những khu vực sạch sẽ và không bị ô nhiễm bởi phân chó, mèo. Nếu không chắc chắn về mức độ vệ sinh, hãy sử dụng thảm chơi hoặc các bề mặt khác để bảo vệ trẻ.

Giáo dục cộng đồng về bệnh sán chó

Các tổ chức cộng đồng, trường học, và cơ quan y tế địa phương có thể tổ chức các buổi hội thảo hoặc lớp học để cung cấp thông tin về bệnh sán chó, các biện pháp phòng ngừa và xử lý phân vật nuôi đúng cách.

Sử dụng báo chí, truyền hình, radio, và mạng xã hội để lan truyền thông tin về nguy cơ và cách phòng ngừa bệnh sán chó, đặc biệt trong các cộng đồng nông thôn và nơi có nhiều trẻ em và vật nuôi.

Kiểm tra sức khỏe định kỳ cho thú cưng

Kiểm tra sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các bệnh lý tiềm ẩn, bao gồm bệnh giun sán. Bác sĩ thú y có thể đưa ra các khuyến cáo về lịch trình tẩy giun và các biện pháp phòng ngừa khác để bảo vệ thú cưng và gia đình bạn.

Quan sát thú cưng để phát hiện sớm các dấu hiệu bệnh lý như giảm cân, tiêu chảy, ho, hoặc mệt mỏi. Nếu thấy bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, hãy đưa chúng đến bác sĩ thú y ngay lập tức.

Chọn nơi mua chó, mèo uy tín và đảm bảo sức khỏe

Chọn mua chó, mèo từ những cơ sở chăn nuôi uy tín, đảm bảo vật nuôi đã được kiểm tra sức khỏe và tiêm phòng đầy đủ trước khi đưa về nhà. Khi mua thú cưng, hãy yêu cầu giấy chứng nhận sức khỏe từ người bán, bao gồm thông tin về lịch tiêm phòng và tẩy giun.

Giữ chó, mèo trong nhà hoặc khu vực được kiểm soát

Hạn chế để thú cưng đi lại tự do ngoài trời mà không có sự giám sát, đặc biệt ở những khu vực công cộng hoặc những nơi có nguy cơ nhiễm bệnh cao. Khi dắt chó đi dạo, sử dụng dây xích để kiểm soát và ngăn ngừa chúng tiếp xúc với phân hoặc đất có thể bị ô nhiễm.

Sử dụng thuốc phòng ngừa cho thú cưng

Ngoài việc tẩy giun định kỳ, có thể sử dụng các loại thuốc phòng ngừa giun sán cho chó và mèo để bảo vệ thú cưng khỏi nhiễm bệnh.

Bằng cách thực hiện nghiêm túc và đồng bộ các biện pháp phòng tránh trên, bạn có thể giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh sán chó, bảo vệ sức khỏe cho chính mình, gia đình và thú cưng, đồng thời góp phần giữ gìn vệ sinh môi trường sống.

Bệnh sán chó không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe vật nuôi mà còn gây nguy hiểm cho con người, đặc biệt khi không được phát hiện và điều trị kịp thời. Hiểu rõ về nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa bệnh sán chó là bước quan trọng giúp bảo vệ sức khỏe cho chính bạn và gia đình.

---