Bệnh sốt sữa ở bò – Nguyên nhân và biện pháp phòng tránh
Bệnh sốt sữa ở bò là một trong những vấn đề sức khỏe phổ biến và nghiêm trọng đối với ngành chăn nuôi bò sữa. Đây là tình trạng rối loạn chuyển hóa canxi trong cơ thể bò, thường xảy ra trong giai đoạn ngay sau khi bò sinh sản.
Bệnh sốt sữa ở bò là gì?
Bệnh sốt sữa ở bò, còn được gọi là bệnh hạ canxi máu hoặc bệnh tụt canxi (Milk Fever), là một trong những rối loạn chuyển hóa phổ biến và nghiêm trọng nhất xảy ra ở bò sữa, đặc biệt là sau khi sinh.
Đây là một tình trạng do sự suy giảm đột ngột và nghiêm trọng của nồng độ canxi trong máu, dẫn đến sự rối loạn trong hoạt động của cơ thể bò. Bệnh này thường xuất hiện trong vòng 24 đến 72 giờ sau khi bò sinh, thời điểm mà nhu cầu canxi cho việc sản xuất sữa tăng cao đáng kể.
Khi bò sinh, cơ thể của nó cần một lượng lớn canxi để sản xuất sữa cho bê con. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, cơ thể bò không thể huy động kịp thời lượng canxi cần thiết từ xương hoặc không thể hấp thụ đủ canxi từ thức ăn. Điều này dẫn đến sự thiếu hụt canxi trong máu, gây ra những rối loạn nghiêm trọng trong hệ thần kinh và cơ bắp của bò.
Các triệu chứng của bệnh sốt sữa rất đa dạng và tiến triển qua các giai đoạn. Ở giai đoạn đầu, bò thường có biểu hiện run rẩy, yếu cơ, loạng choạng và có xu hướng nằm nhiều hơn đứng.
Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh sẽ tiến triển nhanh chóng. Bò có thể nằm bệt xuống đất, không thể đứng dậy, và có thể xuất hiện các triệu chứng khác như nhịp tim tăng, hô hấp khó khăn, và trong trường hợp nghiêm trọng, bò có thể rơi vào trạng thái hôn mê và tử vong.
Bệnh sốt sữa không chỉ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của bò mà còn gây thiệt hại kinh tế lớn cho người chăn nuôi. Do đó, việc phòng ngừa và quản lý bệnh là vô cùng quan trọng.
Các biện pháp phòng ngừa bao gồm việc cung cấp đầy đủ canxi trong khẩu phần ăn của bò trước và sau khi sinh, sử dụng các chất bổ sung canxi nếu cần thiết, và theo dõi chặt chẽ sức khỏe của bò trong giai đoạn trước và sau sinh.
Nếu bò bị bệnh, cần can thiệp ngay bằng cách tiêm truyền canxi vào tĩnh mạch để nhanh chóng bổ sung lượng canxi thiếu hụt, kết hợp với các biện pháp hỗ trợ khác để bò phục hồi nhanh chóng.
Việc hiểu rõ và quản lý tốt bệnh sốt sữa sẽ giúp người chăn nuôi bảo vệ được đàn bò của mình, đồng thời đảm bảo được sản lượng sữa ổn định và chất lượng cao.
Nguyên nhân gây bệnh sốt sữa ở bò
Bệnh sốt sữa ở bò, hay còn gọi là bệnh hạ canxi huyết, chủ yếu xảy ra sau khi bò cái sinh con. Nguyên nhân chính của bệnh này là do sự gia tăng nhu cầu canxi mạnh mẽ khi bò cái bắt đầu tiết sữa.
Trong giai đoạn cho sữa, đặc biệt là ở những con bò cao sản, nhu cầu canxi cao hơn nhiều so với bình thường. Canxi từ cơ thể bò sẽ được chuyển vào sữa, dẫn đến tình trạng giảm mạnh lượng canxi trong máu. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, tình trạng hạ canxi huyết có thể dẫn đến cái chết của bò trong vòng một giờ sau khi xuất hiện triệu chứng.
Sự mất khả năng duy trì nồng độ canxi huyết trong cơ thể bò là nguyên nhân chính gây ra bệnh. Điều này xảy ra khi cơ thể bò không thể hấp thu đủ canxi từ ruột hoặc huy động canxi từ xương để bù đắp cho lượng canxi bị mất qua sữa. Phần lớn canxi trong cơ thể bò được chuyển vào sữa, do đó mức canxi trong máu giảm xuống một cách đáng kể.
Đặc biệt, đối với những con bò bị mắc bệnh trong khoảng thời gian từ 6 đến 8 giờ trước và sau khi sinh, bệnh sẽ tiến triển rất nhanh và nặng, với tỷ lệ tử vong cao. Vì vậy, người chăn nuôi cần theo dõi chặt chẽ tình trạng của bò trong giai đoạn này. Nếu bệnh được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, tỷ lệ hồi phục của bò sẽ cao hơn rất nhiều.
Triệu chứng bệnh sốt sữa ở bò
Bệnh sốt sữa thường xảy ra ở các giống bò cao sản, đặc biệt là bò sữa từ lứa thứ ba trở đi, và bệnh này có thể tiến triển rất nhanh. Các triệu chứng điển hình của bệnh bao gồm:
Tăng nhiệt độ cơ thể: Bò có thể bị sốt đột ngột, với nhiệt độ cơ thể có thể đạt từ 40 đến 41°C.
Kén ăn và suy giảm sức khỏe: Bò thường có dấu hiệu bỏ ăn hoặc từ chối thức ăn. Các triệu chứng khác bao gồm chân run rẩy, mất cảm giác, lảo đảo không đứng vững, và bò có thể nằm liệt một chỗ.
Thay đổi nhiệt độ và phản xạ: Nhiệt độ ở các vùng xa của cơ thể giảm, bò có thể nghiến răng, ăn uống kém hoặc không ăn, và mức canxi trong máu giảm xuống dưới 5,5 mg/100 ml.
Thở mạnh và chảy nước dãi: Bò thường thở mạnh và chảy nhiều nước dãi do hạ canxi huyết áp. Nếu lượng canxi giảm từ từ, triệu chứng của bệnh có thể diễn biến chậm hơn.
Giai đoạn nặng: Trong trường hợp nặng, bò có thể nằm gục xuống, đầu quay sang một bên, không thể tự đứng dậy. Bò thường nằm trong tư thế đầu chúc vào hông, thể hiện mức độ suy sụp từ vừa phải đến nghiêm trọng. Ở giai đoạn rất nặng, bò có thể nằm lăn ra và suy sụp nghiêm trọng. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến tử vong sớm.
Cách điều trị bệnh sốt sữa ở bò
Điều trị bệnh sốt sữa ở bò cần được thực hiện một cách cẩn thận và đồng bộ để đảm bảo hiệu quả cao nhất và giảm thiểu rủi ro. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết về các phương pháp điều trị bệnh sốt sữa:
Chăm sóc hộ lý: Để bò hồi phục nhanh chóng, trước hết cần đảm bảo bò được nằm trong một môi trường khô ráo và sạch sẽ. Việc này không chỉ giúp bò cảm thấy thoải mái hơn mà còn giảm nguy cơ nhiễm trùng.
Bổ sung Vitamin D qua nước uống với liều lượng 1 – 3 g/lít là cần thiết. Vitamin D giúp tăng cường khả năng hấp thu canxi. Đảm bảo bò được cung cấp đủ nước và chế độ ăn bổ sung trong khoảng 2 – 3 ngày để hỗ trợ phục hồi.
Truyền tĩnh mạch và hỗ trợ tim mạch: Sử dụng dịch truyền chứa cafein và glucose để hỗ trợ chức năng tim mạch. Việc này giúp bò duy trì huyết áp ổn định và hỗ trợ sự tuần hoàn máu.
Đồng thời, xoa bóp nhẹ nhàng bầu vú và vắt cạn sữa để giảm áp lực trong bầu vú, kết hợp với việc bơm không khí vào bầu vú giúp bò cảm thấy dễ chịu hơn và hồi phục cảm giác cũng như các phản xạ.
Xử lý bại liệt và các biến chứng khác: Trong trường hợp bò bị bại liệt hoặc bệnh tiến triển từ từ, cần cung cấp bổ sung canxi cùng các vitamin và khoáng chất khác như Vitamin B-complex, canxi, phốt pho, và khoáng chất.
Sử dụng sản phẩm như Pro-Calci-Vit để cung cấp 30 g canxi dạng lỏng dễ hấp thụ hoặc 1.000 mg Vitamin E cùng Propylene glycol, Niacin, và Calcium propionate. Cung cấp hai chai ngay trước và sau khi sinh và thêm hai chai khi có dấu hiệu sốt sữa. Sản phẩm này thường có mùi vị kích thích và có tác dụng nhanh chóng mà không gây đau đớn cho bò.
Bổ sung canxi và phốt pho: Tiêm hoặc truyền tĩnh mạch các sản phẩm bổ sung canxi và phốt pho chất lượng cao ngay trước và sau khi sinh, chẳng hạn như Calphon-Forte với liều 90 – 125 ml cho mỗi con. Việc này giúp cân bằng lại nồng độ canxi trong máu và cải thiện tình trạng sốt sữa.
Xử lý hạ canxi huyết cấp: Khi gặp tình trạng hạ canxi huyết cấp tính, cần tiến hành truyền tĩnh mạch canxi ngay lập tức bằng cách sử dụng Calcium-F với liều lượng 100 – 150 ml hoặc Calmaphos với liều 150 – 250 ml.
Để hạ sốt, tiêm thuốc giảm đau như Analgin với liều 40 ml cho mỗi con. Đồng thời, sử dụng Vitamin B-complex với liều 5 – 10 ml và Multivit-forte với liều 5 – 10 ml để hỗ trợ tổng hợp vitamin và cải thiện sức khỏe chung của bò.
Những biện pháp điều trị này cần được thực hiện dưới sự giám sát của các chuyên gia thú y để đạt hiệu quả tốt nhất và đảm bảo sự an toàn cho bò.
Biện pháp phòng tránh bệnh sốt sữa ở bò
Để phòng ngừa bệnh sốt sữa ở bò, việc áp dụng các biện pháp phòng ngừa đồng bộ và khoa học là rất quan trọng. Dưới đây là những phương pháp hiệu quả nhằm giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh sốt sữa và duy trì sức khỏe tốt cho bò:
Cân đối khẩu phần ăn: Một trong những phương pháp phòng ngừa hiệu quả là cân bằng cation và anion trong khẩu phần ăn của bò, được gọi là DCAB (Dietary Cation Anion Balance). Điều này bao gồm việc cung cấp khẩu phần axit hóa, tức là khẩu phần có cân bằng âm hoặc giàu anion.
Khẩu phần axit hóa giúp điều chỉnh pH máu và nước tiểu, nhờ đó giảm nguy cơ mắc bệnh sốt sữa. Việc cân bằng lượng cation và anion trong khẩu phần cần được thực hiện trong 2 đến 3 tuần cuối của giai đoạn mang thai. Tuy nhiên, cần phải đảm bảo cung cấp lượng thức ăn vừa đủ để đạt được sự cân bằng này mà không gây ra tác dụng phụ.
Duy trì môi trường sạch sẽ và khô ráo: Để giảm thiểu nguy cơ bệnh sốt sữa, cần phải giữ cho chuồng bò luôn khô ráo và sạch sẽ. Nền chuồng cần được tránh ẩm ướt và trơn trượt, đồng thời cần đủ ánh sáng mặt trời để đảm bảo môi trường sống lành mạnh cho bò. Điều này giúp ngăn ngừa các bệnh nhiễm trùng và tạo điều kiện thuận lợi cho bò phát triển tốt.
Cung cấp đủ dinh dưỡng: Đảm bảo cung cấp đầy đủ nhu cầu dinh dưỡng trong thời kỳ mang thai và khi bò đang cho sữa là rất quan trọng. Đặc biệt chú trọng đến lượng canxi (Ca), phốt pho (P), và vitamin D, vì chúng đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe của bò mẹ và ngăn ngừa các vấn đề liên quan đến sốt sữa.
Bổ sung khoáng chất và vitamin: Bên cạnh các thành phần dinh dưỡng chính, cần bổ sung đủ khoáng chất đa lượng như canxi và phốt pho cho bò sữa, đặc biệt là đối với những con có năng suất sữa cao. Điều chỉnh lượng canxi và phốt pho cần thiết và cung cấp vitamin D3 hoặc các chất chuyển hóa khác qua đường miệng hoặc các phương pháp bổ sung khác trước khi bò đẻ từ vài ngày. Điều này giúp tăng cường khả năng hấp thụ canxi và duy trì mức canxi trong máu ổn định, giảm nguy cơ mắc bệnh sốt sữa.
Những biện pháp này không chỉ giúp phòng ngừa bệnh sốt sữa mà còn góp phần nâng cao sức khỏe tổng thể và năng suất của đàn bò. Để đạt được hiệu quả tốt nhất, các biện pháp phòng ngừa nên được thực hiện đều đặn và dưới sự giám sát của các chuyên gia thú y.
Bệnh sốt sữa ở bò là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng mà người chăn nuôi cần đặc biệt chú ý. Việc nhận biết sớm các triệu chứng và áp dụng các biện pháp phòng ngừa, điều trị kịp thời không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe cho bò mà còn đảm bảo năng suất sữa ổn định.