Tìm hiểu về chim lặn và các loài phổ biến tại Việt Nam

Bạn đã bao giờ tò mò về những loài chim có thể bơi lặn dưới nước như cá? Hãy cùng tìm hiểu về chim lặn – nhóm chim sở hữu khả năng bơi lội điêu luyện, cơ thể thích nghi đặc biệt với môi trường nước, và đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái tự nhiên.

Chim lặn là chim gì?

Chim lặn, tên tiếng Anh là Grebe, là một loài chim nước thuộc họ Podicipedidae. Chúng được biết đến rộng rãi nhờ khả năng lặn sâu và bơi lội điêu luyện, thường sống ở các hồ, đầm lầy hoặc vùng nước ngọt ven biển. Có khoảng 22 loài chim lặn trên toàn thế giới, phân bố ở cả Bắc Mỹ, châu Âu, châu Á và Nam Mỹ.

Khác với những loài chim nước phổ biến như vịt hay ngỗng, chim lặn sở hữu nhiều đặc điểm thích nghi đặc biệt để sinh tồn dưới nước. Điểm nổi bật nhất chính là đôi chân dài, có màng ở các ngón và nằm gần phần đuôi của cơ thể, giúp chúng dễ dàng đạp nước và di chuyển linh hoạt dưới mặt nước.

Chim lặn thường có kích thước trung bình, chiều dài cơ thể dao động từ 25 đến 70 cm, tuỳ theo loài. Một số loài phổ biến có thể kể đến như: chim lặn phương Tây (Western Grebe), chim lặn cổ đỏ (Red-necked Grebe), và chim lặn nhỏ (Little Grebe).

Loài chim này ít bay, thậm chí có những cá thể hầu như không cất cánh trong suốt cuộc đời. Một phần do hình thể không lý tưởng cho việc bay lượn, phần còn lại là vì chim lặn thích nghi với môi trường sống dưới nước và không có nhu cầu di cư xa.

Tham khảo thêm: Chim bạc má đuôi dài có gì đặc biệt? Cùng tìm hiểu

Đặc điểm và tính cách của chim lặn

Về ngoại hình, chim lặn sở hữu lớp lông dày không thấm nước, giúp giữ ấm cơ thể khi lặn sâu dưới mặt nước lạnh. Lông của chúng thường có màu nâu, xám hoặc đen với phần cổ và đầu có thể trắng hoặc đỏ tuỳ loài. Khi bơi, cơ thể chim chìm gần như toàn bộ trong nước, chỉ còn đầu và cổ nổi lên, giúp chúng dễ dàng ẩn mình và tránh bị kẻ thù phát hiện.

Một đặc điểm thú vị khác của chim lặn là chúng có thể... "chìm" khi cảm thấy nguy hiểm. Không giống như những loài chim chỉ biết bay để thoát thân, chim lặn sẽ dần hạ thấp cơ thể, rút không khí khỏi lớp lông và từ từ lặn xuống nước một cách êm ái, gần như không gây gợn sóng.

Tính cách của chim lặn khá độc lập, kín đáo và thận trọng. Chúng thường sống đơn lẻ hoặc theo cặp, ít khi tụ tập thành đàn lớn. Khi giao tiếp, chim lặn sử dụng các âm thanh rít cao hoặc tiếng kêu "cọt kẹt" đặc trưng để gọi nhau, đặc biệt vào mùa sinh sản.

Chim lặn còn được biết đến với những màn "vũ điệu" giao phối độc đáo và đẹp mắt. Trong mùa sinh sản, các cặp chim lặn thực hiện nhiều động tác nhảy múa đồng bộ trên mặt nước, như lắc đầu, rượt đuổi hay trồi lên khỏi mặt nước cùng lúc. Những hành vi này không chỉ giúp gắn kết tình cảm mà còn thể hiện sức khoẻ và khả năng sinh sản của từng cá thể.

Khả năng sinh sản và cách chăm sóc chim lặn

Chim lặn có mùa sinh sản vào mùa xuân và đầu hè. Chúng thường chọn làm tổ ở những vùng nước nông có nhiều cây cỏ thuỷ sinh như lau sậy, cỏ lác hay bèo. Tổ được xây dựng từ vật liệu thực vật nổi trên mặt nước, giống như những chiếc "bè nhỏ" để giữ cho trứng luôn được nâng khỏi mặt nước.

Một lần sinh sản, chim lặn cái có thể đẻ từ 3 đến 7 trứng, màu trắng ngà hoặc xanh nhạt. Cả chim bố và mẹ đều thay phiên nhau ấp trứng trong khoảng 21 đến 30 ngày. Sau khi nở, chim con có thể bơi được gần như ngay lập tức nhưng vẫn cần sự chăm sóc của bố mẹ trong vài tuần đầu.

Một hình ảnh rất đặc trưng và dễ thương là những chú chim lặn con thường trèo lên lưng bố mẹ để được "cõng" đi khi bơi. Đây là cách bảo vệ con non khỏi những nguy hiểm từ cá lớn hoặc chim săn mồi.

Việc chăm sóc chim lặn trong điều kiện nuôi nhốt là một thách thức không nhỏ. Do bản năng sinh tồn và cách sống phụ thuộc nhiều vào môi trường nước, loài chim này không thích hợp để nuôi làm cảnh như chim chào mào hay họa mi.

Nếu muốn nuôi chim lặn (trong những trường hợp đặc biệt như bảo tồn hay nghiên cứu), cần chuẩn bị một khu vực rộng lớn có hồ nước sạch, thảm thực vật thủy sinh phong phú và đảm bảo không gian yên tĩnh, tránh xa tiếng ồn và hoạt động của con người.

Thức ăn của chim lặn chủ yếu là cá nhỏ, tôm, tép, côn trùng nước, ốc và các sinh vật phù du. Khi nuôi nhốt, có thể cho chúng ăn cá con, thịt tôm băm nhỏ và bổ sung vitamin nếu cần. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng nếu không có điều kiện tự nhiên phù hợp, chim có thể stress, bỏ ăn và thậm chí bỏ tổ.

Ngoài ra, chim lặn rất nhạy cảm với sự thay đổi của môi trường sống. Ô nhiễm nguồn nước, sự suy giảm đa dạng sinh học hoặc thay đổi khí hậu đều ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình sinh sản và tồn tại của chúng.

Tham khảo thêm: Tìm hiểu về Chim đớp muỗi và vai trò của loài chim này

Qua việc tìm hiểu về chim lặn, ta không chỉ biết thêm về một loài chim độc đáo mà còn nhận ra sự kỳ diệu của tự nhiên. Bảo vệ môi trường sống của chim lặn cũng chính là góp phần duy trì cân bằng sinh thái cho muôn loài trong tự nhiên.