Cách nhận diện và xử lý bệnh xoắn khuẩn ở trâu bò hiệu quả
Bệnh xoắn khuẩn ở trâu bò, thường được gọi là bệnh leptospirosis, là một trong những bệnh truyền nhiễm nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe của gia súc. Bệnh xoắn khuẩn có thể lây lan qua nước, đất hoặc cỏ bị ô nhiễm, và ảnh hưởng không chỉ đến sức khỏe của trâu bò mà còn có thể gây thiệt hại về kinh tế cho người chăn nuôi.
Tác nhân gây bệnh xoắn khuẩn ở trâu bò
Leptospirosis là một bệnh nhiễm khuẩn có thể ảnh hưởng đến cả người và nhiều loài động vật, bao gồm gia súc như trâu, bò, dê, heo, chó, mèo, cũng như các loài động vật hoang dã. Bệnh được gây ra bởi vi khuẩn thuộc chi Leptospira, đặc biệt là loài Leptospira interrogans.
Các tác nhân gây bệnh
Vi khuẩn Leptospira interrogans: Đây là nguyên nhân chính gây ra leptospirosis. Vi khuẩn thuộc chi Leptospira là những xoắn khuẩn hình dáng giống như con rắn, có thể di chuyển trong môi trường nước hoặc đất ẩm ướt.
Các serotype khác nhau của vi khuẩn này có thể gây bệnh cho nhiều loài động vật khác nhau, nhưng không phải tất cả các serotype đều có thể infect (gây nhiễm) tất cả các loài. Chúng có sự cảm nhiễm khác nhau đối với từng loại vật chủ, với một số serotype có khả năng gây bệnh cho một số loài nhất định.
Động vật mang trùng
Gia súc: Các loài gia súc như trâu, bò, dê, heo có thể mang vi khuẩn Leptospira. Những động vật này có thể là nguồn lây nhiễm chính khi vi khuẩn được thải qua nước tiểu của chúng vào môi trường.
Động vật hoang dã: Đặc biệt là chuột, loài động vật hoang dã này cũng là một nguồn lây nhiễm quan trọng. Chuột có thể mang vi khuẩn trong cơ thể và bài tiết qua nước tiểu, làm ô nhiễm môi trường xung quanh.
Động vật mang trùng khác: Những động vật hoang dã khác, cũng như các loài động vật nuôi không được quản lý tốt, có thể là nguồn lây nhiễm tiềm ẩn.
Mầm bệnh và sự lây lan
Thải qua nước tiểu: Vi khuẩn Leptospira chủ yếu được bài tiết qua nước tiểu của động vật nhiễm bệnh. Mầm bệnh có thể làm ô nhiễm môi trường, bao gồm thức ăn, nước uống, nước rửa chuồng, ao hồ, mương rãnh, và các nguồn nước khác.
Tồn tại trong môi trường: Vi khuẩn có khả năng tồn tại trong môi trường ẩm ướt, đặc biệt là trong nước và đất bị ô nhiễm. Chúng có thể sống trong các điều kiện như nước mưa, bùn lầy và các khu vực ẩm ướt khác, tạo điều kiện thuận lợi cho việc lây nhiễm.
Sự phát triển của bệnh
Thời điểm phát sinh: Bệnh có thể xảy ra quanh năm, nhưng thường gặp nhiều nhất trong các tháng mùa hè đến đầu mùa thu, khi thời tiết nóng ẩm và mưa nhiều tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của vi khuẩn.
Động vật mang trùng: Những động vật nhiễm bệnh có thể bài thải vi khuẩn qua nước tiểu trong thời gian dài, từ hàng tháng đến hàng năm. Điều này làm tăng nguy cơ lây nhiễm cho các động vật khác cũng như cho con người.
Cách lây nhiễm
Tiếp xúc trực tiếp: Con người và động vật có thể nhiễm bệnh khi tiếp xúc trực tiếp với động vật mang trùng, đặc biệt trong các hoạt động như phối giống, chăm sóc gia súc, hoặc tiếp xúc gần gũi với chúng.
Tiếp xúc với môi trường nhiễm khuẩn: Vi khuẩn có thể xâm nhập qua niêm mạc miệng, mũi, giác mạc mắt và da bị xây xát, tổn thương khi con người hoặc động vật tiếp xúc với nguồn nước hoặc môi trường bị nhiễm khuẩn. Ví dụ, việc đi bơi hoặc làm việc trong các vùng nước bị ô nhiễm có thể làm tăng nguy cơ nhiễm bệnh.
Bằng cách hiểu rõ về các tác nhân gây bệnh và cách thức lây nhiễm, chúng ta có thể thực hiện các biện pháp phòng ngừa hiệu quả để giảm thiểu nguy cơ mắc leptospirosis cho cả con người và động vật.
Triệu chứng của bệnh xoắn khuẩn ở trâu bò
Bệnh do vi khuẩn Leptospira interrogans gây ra có thời gian ủ bệnh từ 10 đến 20 ngày trước khi triệu chứng xuất hiện. Gia súc có thể phát bệnh ở ba thể chính, mỗi thể có các triệu chứng và mức độ nghiêm trọng khác nhau:
Thể quá cấp
Triệu chứng: Bệnh thường phát hiện đột ngột với triệu chứng sốt cao, có thể lên tới 40 – 41°C. Gia súc trở nên mệt mỏi, có dấu hiệu giảm hoặc ngừng nhu động dạ cỏ và ruột. Con vật thường có vẻ mặt lờ đờ, thích nằm nghỉ ngơi và không có hứng thú ăn uống.
Tình trạng táo bón là phổ biến, và niêm mạc cùng da của gia súc có màu vàng sẫm. Nước tiểu cũng có màu vàng, tương tự như triệu chứng vàng da.
Tiên lượng: Thể bệnh quá cấp này thường xảy ra ở gia súc đang có thai, và nếu không được điều trị kịp thời, tỷ lệ tử vong cao. Gia súc mắc thể bệnh này có thể tử vong chỉ trong vòng 3 đến 7 ngày sau khi bắt đầu phát bệnh.
Thể cấp tính
Triệu chứng: Thường gặp ở gia súc non hoặc chưa trưởng thành. Con vật sẽ có sốt cao, khoảng từ 40 – 41°C, kèm theo triệu chứng mệt nhọc và giảm hoặc bỏ ăn. Nhu động dạ cỏ giảm rõ rệt, và sau giai đoạn táo bón, gia súc có thể bị tiêu chảy.
Da và niêm mạc của gia súc thường có màu vàng sẫm, trong khi nước tiểu có thể chuyển sang màu vàng hoặc nâu do chứa huyết sắc tố và đôi khi có máu. Những dấu hiệu khác bao gồm phù thũng ở mí mắt, môi, và má, cũng như hiện tượng hoại tử da. Gia súc sẽ gầy nhanh chóng, lông dựng đứng và thiếu máu nặng nề.
Tiên lượng: Bệnh thường kéo dài từ 5 đến 10 ngày và có tỷ lệ tử vong cao, khoảng từ 50 đến 70% nếu không được điều trị kịp thời.
Thể mãn tính
Triệu chứng: Thường xảy ra ở trâu, bò, dê ở mọi lứa tuổi. Triệu chứng của thể mãn tính bao gồm sự gầy yếu rõ rệt, lông rụng, và tình trạng thiếu máu. Đôi khi có phù thũng ở mặt và yếm ngực. Nước tiểu của gia súc thường có màu vàng, và tiêu chảy có thể kéo dài. Đối với gia súc cái đang mang thai, có thể gặp tình trạng sảy thai do ảnh hưởng của bệnh.
Tiên lượng: Thể mãn tính có thể kéo dài và ảnh hưởng đến sức khỏe tổng quát của gia súc, mặc dù tỷ lệ tử vong không cao như các thể quá cấp hoặc cấp tính. Tuy nhiên, bệnh vẫn có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe và ảnh hưởng đến hiệu suất sản xuất của gia súc.
Việc nhận diện và điều trị kịp thời các thể bệnh này là rất quan trọng để giảm thiểu tổn thất và bảo vệ sức khỏe cho đàn gia súc.
Cách điều trị bệnh xoắn khuẩn ở gia súc
Bệnh xoắn khuẩn gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và năng suất của đàn gia súc. Điều trị kịp thời là yếu tố quyết định đến sự sống còn của vật nuôi.
Phát hiện sớm và cách ly
Việc điều trị bệnh do Leptospira interrogans ở gia súc cần bắt đầu bằng việc phát hiện sớm các triệu chứng của bệnh. Khi có dấu hiệu nghi ngờ, cần cách ly các gia súc bị bệnh hoàn toàn với các con vật khỏe mạnh để ngăn chặn sự lây lan của bệnh. Cách ly kịp thời giúp giảm nguy cơ lây nhiễm trong đàn và bảo vệ sức khỏe của các con vật khác.
Điều trị bằng kháng huyết thanh và kháng sinh
Kháng huyết thanh Lepto: Kháng huyết thanh là một phương pháp điều trị hiệu quả khi bệnh được phát hiện sớm. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả điều trị cao, kháng huyết thanh phải được chế từ các serotype của Leptospira gây bệnh mà gia súc mắc phải. Việc sử dụng kháng huyết thanh không đúng serotype có thể không đạt được hiệu quả điều trị mong muốn.
Kháng sinh: Một số loại kháng sinh được sử dụng để điều trị bệnh do Leptospira interrogans bao gồm:
Pen-Strep: Sử dụng với liều lượng 1 gram trên 100 kg thể trọng, tiêm bắp từ 1 đến 2 lần mỗi ngày trong khoảng thời gian 5 đến 7 ngày. Pen-Strep giúp kiểm soát sự phát triển của vi khuẩn và giảm triệu chứng bệnh.
Floxy: Được sử dụng với liều lượng 1 ml trên 15 kg thể trọng, áp dụng trong khoảng 3 đến 5 ngày. Floxy giúp tiêu diệt vi khuẩn và làm giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh.
Kháng viêm và hạ nhiệt: Kết hợp với các thuốc kháng viêm và hạ nhiệt giúp giảm viêm nhiễm và làm giảm nhiệt độ cơ thể, giúp gia súc cảm thấy dễ chịu hơn. Các thuốc này cần được sử dụng trong khoảng 3 đến 5 ngày.
Chất điện giải và vitamin: Để hỗ trợ quá trình điều trị, nên cung cấp thêm nước có chứa chất điện giải để giải độc cho máu và hỗ trợ hệ thống miễn dịch. Vitamin C và B-Complex cũng nên được bổ sung để tăng cường sức khỏe tổng thể của gia súc.
Các sản phẩm thuốc trị xoắn khuẩn
Tylosin-200 Inj: Đây là một sản phẩm nhập khẩu từ Hàn Quốc, thuộc Công ty Samyang Anipharm. Tylosin-200 Inj có hoạt chất Tylosin, có hiệu quả cao trong việc điều trị các bệnh nhiễm trùng do vi sinh vật nhạy cảm gây ra, bao gồm bệnh do Leptospira. Liều lượng sử dụng là:
Gia súc: 0,5 – 1 ml trên 10 kg thể trọng, tiêm trong 3 – 5 ngày.
Bê, cừu, dê: 0,3 – 0,4 ml trên 10 kg thể trọng, tiêm mỗi ngày trong 3 – 5 ngày.
Heo: 0,5 – 0,75 ml trên 10 kg thể trọng, tiêm cứ 12 giờ một lần trong 3 ngày.
Chó, mèo: 0,5 – 2 ml trên 10 kg thể trọng, tiêm mỗi ngày trong 3 – 5 ngày.
Oxytetracycline L.A: Đây là sản phẩm nhập khẩu từ Trung Quốc của Công ty Quilu Animal và được cấp phép sử dụng tại Việt Nam. Với hoạt chất Oxytetracycline, thuốc có hiệu quả cao trong việc điều trị bệnh xoắn khuẩn ở trâu cũng như các loài động vật khác như bò, heo, cừu, và dê.
Cách sử dụng là tiêm 1 liều đơn 1 ml trên 10 kg thể trọng. Trong trường hợp viêm nhiễm nặng, cần tiêm thêm 1 liều sau 72 giờ từ liều tiêm đầu tiên. Nếu cần tiêm một lượng lớn hơn 20 ml cho trâu bò, 10 ml cho heo, và 5 ml cho cừu và dê, nên chia liều và tiêm ở hai nơi khác nhau để giảm nguy cơ tổn thương mô và tăng hiệu quả điều trị.
Theo dõi và kiểm tra định kỳ
Sau khi điều trị, cần theo dõi tình trạng sức khỏe của gia súc và thực hiện các xét nghiệm huyết thanh học định kỳ để kiểm tra sự hồi phục và phát hiện các trường hợp bệnh mãn tính nếu có. Việc kiểm tra định kỳ giúp đảm bảo rằng các gia súc đã hồi phục hoàn toàn và không còn nguy cơ tái phát bệnh.
Phòng ngừa bệnh xoắn khuẩn
Để đảm bảo đàn vật nuôi khỏe mạnh và phòng ngừa bệnh xoắn khuẩn hiệu quả, người chăn nuôi cần đặc biệt chú ý đến việc vệ sinh chuồng trại, nguồn nước uống, và thực hiện tiêm phòng đầy đủ cho đàn vật nuôi.
Xét nghiệm và tiêm phòng
Xác định chủng Leptospira qua xét nghiệm huyết thanh học để chọn vaccine phù hợp. Vaccine chết bao gồm 6 chủng thường được sử dụng tại Việt Nam để bảo vệ gia súc khỏi bệnh. Kết hợp tiêm vaccine với việc theo dõi sức khỏe gia súc để phát hiện và cách ly sớm các trường hợp nhiễm bệnh.
Vệ sinh và sát trùng
Vệ sinh chuồng trại định kỳ với dung dịch sát trùng BIOKON (1/200), ít nhất 15 ngày một lần, và diệt chuột để ngăn ngừa mầm bệnh. Vệ sinh hàng ngày các khu vực như máng ăn, máng uống, và thu dọn phân để giảm nguy cơ lây lan bệnh.
Kiểm tra định kỳ
Thực hiện kiểm tra huyết thanh học định kỳ để phát hiện và điều trị kịp thời các trường hợp bệnh mãn tính. Sát khuẩn định kỳ môi trường xung quanh bằng dung dịch khử trùng mạnh như Vimekon.
Bổ sung dinh dưỡng
Cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng cho gia súc để tăng cường sức đề kháng và khả năng chống bệnh. Việc bổ sung dinh dưỡng hợp lý giúp gia súc khỏe mạnh và giảm nguy cơ nhiễm bệnh.
Để bảo vệ đàn trâu bò khỏi bệnh xoắn khuẩn, việc hiểu rõ về nguyên nhân, triệu chứng và các biện pháp phòng ngừa là rất quan trọng. Việc thực hiện các biện pháp vệ sinh hợp lý, duy trì môi trường sống sạch sẽ và tiêm phòng định kỳ là những cách hiệu quả để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh.