Bệnh Gumboro ở gà là gì? Hướng dẫn chẩn đoán và phòng ngừa

• Tác giả Nhật Anh
• 2024.08.30

Bệnh Gumboro ở gà, còn được gọi là bệnh viêm túi Bursa truyền nhiễm, là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhất đối với gia cầm. Cùng dongvat.edu.vn tìm hiểu chi tiết về bệnh Gumboro ở gà, từ cách nhận biết triệu chứng đến phương pháp phòng và điều trị hiệu quả nhất.

Tổng quan về bệnh Gumboro ở gà

Bệnh Gumboro, hay còn gọi là bệnh viêm túi Bursa truyền nhiễm (IBD – Infectious Bursal Disease), là một căn bệnh truyền nhiễm cấp tính, gây suy giảm hệ miễn dịch của gà. Bệnh thường xảy ra ở gà từ 1 đến 12 tuần tuổi, đặc biệt phổ biến trong độ tuổi từ 3 đến 6 tuần. 

Tỷ lệ nhiễm bệnh Gumboro có thể lên đến 100% trong các đàn gà, và tỷ lệ chết có thể dao động từ 20-25%. Nguyên nhân gây bệnh là do virus thuộc họ Birnaviridae, một loại ARN virus, có khả năng lây lan mạnh mẽ và gây thiệt hại lớn cho đàn gia cầm.

Virus Gumboro tấn công trực tiếp vào túi Fabricius – một cơ quan quan trọng trong hệ thống miễn dịch của gà non. Khi bị nhiễm virus, túi Fabricius bị viêm và sưng to, sau đó dần teo lại, mất đi chức năng sản sinh kháng thể. Điều này khiến hệ miễn dịch của gà suy yếu nghiêm trọng, dễ bị mắc các bệnh nhiễm trùng thứ cấp khác, gây ra tổn thất lớn về kinh tế cho người chăn nuôi.

Theo thống kê gần đây ở Việt Nam, tỷ lệ mắc bệnh Gumboro ở gà công nghiệp và gà ta nuôi theo phương thức bán công nghiệp là rất cao. Nhiều đàn gà đã ghi nhận tỷ lệ chết lên đến 50-60%, cho thấy mức độ nguy hiểm và khả năng gây thiệt hại nặng nề của bệnh Gumboro. 

Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc áp dụng các biện pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả để bảo vệ đàn gà khỏi căn bệnh nguy hiểm này. Nếu không được quản lý tốt, bệnh Gumboro có thể lan rộng và gây ra thiệt hại lớn cho ngành chăn nuôi gia cầm.

Con đường lây truyền bệnh Gumboro

Bệnh Gumboro, do virus gây ra, có tốc độ lây lan rất nhanh và thời gian ủ bệnh ngắn, khiến tỷ lệ nhiễm bệnh trong đàn gà rất cao. Virus gây bệnh này có khả năng đề kháng cao với hầu hết các loại chất sát trùng và có thể tồn tại lâu dài trong các điều kiện môi trường khác nhau. 

Tại các trại chăn nuôi bị nhiễm, virus có thể tồn tại trong vài tháng. Nó cũng có thể tồn tại lâu trong nước, thức ăn gia súc, và phân, tạo ra nguy cơ lây nhiễm kéo dài và rộng rãi. Bệnh Gumboro có nhiều con đường lây truyền khác nhau, bao gồm:

Lây truyền trực tiếp

Virus có thể lây trực tiếp từ gà bị nhiễm bệnh sang gà khỏe mạnh thông qua tiếp xúc trực tiếp. Khi gà khỏe tiếp xúc với gà bệnh, virus có thể dễ dàng truyền qua dịch tiết, phân, hoặc chất dịch từ cơ thể gà nhiễm bệnh.

Lây truyền gián tiếp

Virus có thể lây lan gián tiếp qua nhiều con đường khác nhau. Gà con có thể nhiễm virus từ gà mẹ ngay từ trong trứng, nếu gà mẹ đã bị nhiễm virus. Ngoài ra, virus có thể lan truyền qua không khí, thức ăn, nước uống, hoặc các dụng cụ chăn nuôi bị nhiễm. Thậm chí, vaccine được chế tạo từ phôi gà nhiễm virus cũng có thể là nguồn lây nhiễm.

Khi virus Gumboro xâm nhập vào cơ thể gà, nó nhanh chóng sinh sôi và phát triển trong các tế bào Macrophage và Lympho của ống tiêu hóa và gan. Tại các cơ quan này, virus tấn công mạnh mẽ hệ miễn dịch của gà, gây tổn thương các cơ quan nội tạng và làm suy giảm khả năng miễn dịch của cơ thể. Điều này khiến gà dễ dàng mắc các bệnh nhiễm trùng thứ cấp khác, làm tăng nguy cơ tử vong và thiệt hại trong đàn.

Do đó, việc hiểu rõ các con đường lây truyền của bệnh và áp dụng các biện pháp kiểm soát chặt chẽ là rất quan trọng để ngăn chặn sự lây lan của bệnh Gumboro trong trang trại chăn nuôi.

Triệu chứng gà nhiễm bệnh Gumboro

Bệnh Gumboro gây ra nhiều tổn thương nghiêm trọng và đặc trưng ở các cơ quan của gà, đặc biệt là ở các cơ đùi, cơ ngực, và túi Fabricius. Dưới đây là các dấu hiệu bệnh tích cụ thể mà có thể quan sát thấy khi mổ khám gà nhiễm bệnh:

Bệnh Gumboro thường gây xuất huyết nặng ở cơ đùi và cơ ngực của gà. Xuất huyết có thể xuất hiện dưới dạng những đám lớn hoặc những chấm nhỏ rải rác trên bề mặt cơ. Trong những trường hợp nghiêm trọng, xuất huyết nặng có thể khiến toàn bộ cơ trở nên thẫm màu do tích tụ máu. Bên cạnh đó, do mất nước nghiêm trọng, các cơ của gà bị khô rất nhanh.

Khoảng 48-72 giờ sau khi nhiễm bệnh, túi Fabricius của gà sưng to, có thể tăng kích thước lên gấp 2-3 lần so với ban đầu và đạt kích thước lớn nhất vào ngày thứ 3. Ban đầu, túi Fabricius sưng lên với các múi nang lồi ra màu trắng ngà, và bên ngoài túi có lớp dịch nhầy gelatin màu vàng. 

Khi bổ túi ra, có thể quan sát thấy xuất huyết nặng bên trong, với máu chảy thành vệt hoặc thành dải. Đến ngày thứ 4, túi bắt đầu giảm kích thước và trở lại kích thước ban đầu vào ngày thứ 5 hoặc thứ 6, sau đó dần dần teo nhỏ lại, đến ngày thứ 8 chỉ còn khoảng 1/3 kích thước ban đầu. 

Lúc này, túi có màu xám đục và không còn dịch nhầy. Khi bổ đôi túi ra, có thể thấy hiện tượng xuất huyết trên niêm mạc các múi khế và bên trong có chất màu trắng giống bã đậu.

Thận của gà bị nhiễm bệnh thường sưng to và có sự tích tụ muối urat trong các ống dẫn niệu. Những tổn thương ở thận thường gặp ở gà đã chết hoặc đang trong giai đoạn tiến triển của bệnh.

Các biến đổi trong đường ruột của gà bị nhiễm bệnh Gumboro khá đa dạng. Ban đầu, ruột có thể căng lên và chứa nhiều nước. Ở giai đoạn sau, ruột chứa đầy chất nhầy màu trắng đục và có dấu hiệu viêm xuất huyết lan tràn dọc theo toàn bộ đường ruột đến tận hậu môn.

Sau khi nhiễm virus Gumboro khoảng 2-3 ngày, lách của gà cũng sưng lên nhưng sau đó lại giảm kích thước giống như túi Fabricius. Tuy nhiên, do khả năng phục hồi nhanh chóng, lách có thể trở lại kích thước bình thường mà không còn các dấu hiệu bệnh lý đặc trưng khi bệnh tiến triển đến giai đoạn cuối.

Các cơ quan như tim, gan, phổi, và dạ dày cũng có thể bị ảnh hưởng bởi bệnh Gumboro, nhưng các tổn thương ở đây thường không điển hình hoặc dễ nhận biết như ở các cơ quan khác.

Việc nhận diện sớm các dấu hiệu bệnh tích này có ý nghĩa quan trọng trong việc chẩn đoán và quản lý bệnh Gumboro, giúp người chăn nuôi có thể đưa ra các biện pháp điều trị và phòng ngừa kịp thời để giảm thiểu thiệt hại cho đàn gà.

Phác đồ điều trị bệnh Gumboro

Bệnh Gumboro ở gà do virus gây ra, vì vậy hiện nay không có thuốc đặc trị nào để tiêu diệt virus này hoàn toàn. Do đó, việc quan trọng nhất là thực hiện các biện pháp phòng ngừa hiệu quả để giảm nguy cơ mắc bệnh và giúp gà có sức đề kháng tốt, từ đó có thể tự miễn dịch trước virus. Tuy nhiên, nếu đàn gà đã bị nhiễm bệnh Gumboro, người chăn nuôi có thể áp dụng một số biện pháp dưới đây để giảm tỷ lệ tử vong và kiểm soát sự lây lan của bệnh:

Khi phát hiện có gà nhiễm bệnh, cần nhanh chóng tách chúng ra khỏi đàn để tránh lây nhiễm cho những con gà khỏe mạnh khác. Việc cách ly này giúp hạn chế sự lây lan của virus trong đàn.

Thực hiện phun thuốc khử trùng và tiêu độc kỹ lưỡng trong chuồng nuôi và khu vực xung quanh. Điều này giúp tiêu diệt mầm bệnh còn tồn tại trong môi trường, giảm thiểu nguy cơ tái nhiễm hoặc lây lan.

Vì bệnh Gumboro là do virus gây ra, nên kháng sinh không có hiệu quả trong việc điều trị trực tiếp virus này. Việc sử dụng kháng sinh không đúng cách có thể làm giảm hiệu quả của các biện pháp điều trị khác và gây ra các tác dụng phụ không mong muốn.

Để giúp đàn gà tăng cường khả năng miễn dịch, người chăn nuôi nên tiêm kháng thể Gumboro cho toàn bộ đàn. Kháng thể này giúp cung cấp miễn dịch thụ động cho gà, giúp chúng chống lại virus hiệu quả hơn. Tiêm hai mũi kháng thể, cách nhau 3 ngày, để đảm bảo khả năng miễn dịch tốt nhất cho đàn.

Để hỗ trợ sức khỏe của gà trong quá trình nhiễm bệnh, cần bổ sung các loại thuốc bổ, thuốc hạ sốt, vitamin, và điện giải vào nước uống hàng ngày của gà. Những sản phẩm này giúp tăng cường sức đề kháng cho gà, hỗ trợ quá trình hồi phục và giảm các triệu chứng của bệnh. Một số sản phẩm được khuyến nghị sử dụng bao gồm GUM, PARA C ORAL, MEBI-GLUCAN C, và VITAMIN C 10%.

Việc kết hợp các biện pháp trên sẽ giúp người chăn nuôi kiểm soát được bệnh Gumboro trong đàn gà và giảm thiểu thiệt hại kinh tế do bệnh gây ra. Đồng thời, việc thực hiện đúng các biện pháp phòng ngừa cũng là cách hiệu quả nhất để bảo vệ đàn gà khỏi nguy cơ nhiễm bệnh.

Biện pháp phòng bệnh Gumboro trên đàn gà

Để phòng ngừa bệnh Gumboro hiệu quả trong đàn gà, biện pháp quan trọng và hiệu quả nhất hiện nay là tiêm vaccine phòng bệnh. Việc tiêm phòng vaccine không chỉ giúp giảm nguy cơ nhiễm bệnh mà còn tăng cường khả năng miễn dịch của gà đối với virus gây bệnh Gumboro.

Lịch tiêm vaccine phòng bệnh Gumboro

Mũi đầu tiên: Được tiêm khi gà đạt 5 ngày tuổi. Đây là thời điểm quan trọng để bắt đầu tạo ra kháng thể chống lại virus.

Mũi nhắc lại thứ hai: Tiêm khi gà được 14 ngày tuổi, giúp củng cố khả năng miễn dịch và bảo vệ gà trong giai đoạn đầu phát triển.

Mũi nhắc lại thứ ba: Được tiêm khi gà đạt 23 ngày tuổi, nhằm đảm bảo sự bảo vệ lâu dài và hiệu quả chống lại virus Gumboro.

Phương pháp sử dụng vaccine

Vaccine phòng bệnh Gumboro có thể được tiêm trực tiếp vào gà, nhỏ mắt, nhỏ mũi, hoặc hòa tan vào nước uống. Việc lựa chọn phương pháp nào phụ thuộc vào loại vaccine và hướng dẫn của nhà sản xuất. 

Để đảm bảo vaccine đạt hiệu quả tối đa, người chăn nuôi cần chú ý đến sức khỏe của đàn gà trước khi tiêm phòng, xác định đúng chủng virus cần phòng ngừa, chọn đúng loại vaccine từ nhà sản xuất uy tín, và tuân thủ quy trình bảo quản và kỹ thuật sử dụng vaccine theo hướng dẫn.

Vệ sinh và sát trùng chuồng trại

Bên cạnh việc tiêm phòng, thực hiện công tác sát trùng tiêu độc chuồng trại đúng quy trình kỹ thuật là biện pháp không thể thiếu trong phòng chống bệnh Gumboro. 

Sử dụng các loại thuốc sát trùng có khả năng tiêu diệt virus gây bệnh, và thực hiện vệ sinh chuồng trại, dụng cụ chăn nuôi thường xuyên sẽ giúp loại bỏ các mầm bệnh có thể tồn tại trong môi trường. Đảm bảo khu vực chăn nuôi sạch sẽ và khô ráo, giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm bệnh cho đàn gà.

Bệnh Gumboro ở gà là một mối đe dọa lớn đối với ngành chăn nuôi gia cầm do khả năng lây lan nhanh chóng và gây tổn thương nghiêm trọng đến hệ miễn dịch của gà. Việc phòng ngừa bằng tiêm vaccine, kết hợp với duy trì vệ sinh chuồng trại sạch sẽ, đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ đàn gà khỏi bệnh Gumboro.

---