Triệu chứng bệnh thiếu máu gia cầm người chăn nuôi cần biết

• Tác giả Nhật Anh
• 2024.08.30

Bệnh thiếu máu gia cầm là một trong những bệnh lý phổ biến ảnh hưởng đến sức khỏe và năng suất của đàn gia cầm, đặc biệt là gà và vịt. Cùng dongvat.edu.vn tìm hiểu chi tiết về bệnh thiếu máu gia cầm, từ cách nhận biết sớm dấu hiệu đến các phương pháp chữa trị giúp đàn gia cầm luôn khỏe mạnh và phát triển tốt.

Nguyên nhân gây bệnh thiếu máu gia cầm

Bệnh thiếu máu gia cầm, được gây ra bởi Chicken Anemia Virus (CAV), là một loại virus không có vỏ bao bọc bên ngoài, với kích thước rất nhỏ và hình dạng hình cầu, có đường kính từ 19 đến 24 nanomet. CAV thuộc nhóm virus DNA đơn sợi và nổi bật bởi khả năng chống chịu cực kỳ tốt trước nhiều điều kiện môi trường khắc nghiệt và các chất sát trùng thông thường. 

Virus này có thể tồn tại trong môi trường có độ pH rất thấp, như pH = 3, và thậm chí trong dung dịch Clorofom, một dung môi hữu cơ mạnh thường được dùng để tiêu diệt vi sinh vật, nhưng vẫn không thể tiêu diệt được CAV.

Ngoài khả năng chịu đựng tốt ở môi trường axit, CAV còn có thể sống sót ở nhiệt độ cao. Virus này có thể tồn tại ở nhiệt độ 70ºC trong một giờ và thậm chí ở nhiệt độ 80ºC trong vòng 5 phút mà không bị tiêu diệt. 

Điều này cho thấy sức chịu đựng nhiệt độ của CAV khá ấn tượng so với nhiều loại virus khác. Không chỉ vậy, CAV còn có khả năng tồn tại trong môi trường chứa dung môi lipid ở nhiệt độ 37ºC trong vòng 2 giờ, điều này chứng minh rằng CAV có một khả năng đề kháng vượt trội đối với các điều kiện môi trường khác nhau.

Ngay cả khi sử dụng các chất khử trùng như hợp chất amoni bậc 4, xà phòng, và orthodichlorobenzene với nồng độ 5%, CAV vẫn không bị tiêu diệt hoàn toàn. Điều này khiến cho việc kiểm soát và ngăn chặn sự lây lan của virus CAV trở nên rất khó khăn. 

Với khả năng chống chịu mạnh mẽ này, CAV có thể tồn tại và phát triển trong môi trường nuôi gia cầm, gây ra những thách thức lớn cho người chăn nuôi trong việc bảo vệ đàn gà khỏi bệnh thiếu máu.

Để bảo vệ đàn gia cầm khỏi sự xâm nhập và phát triển của loại virus nguy hiểm này, người chăn nuôi cần áp dụng các biện pháp vệ sinh chuồng trại và quản lý chặt chẽ hơn bao giờ hết. 

Điều này bao gồm việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa thích hợp như tiêm phòng, duy trì vệ sinh chuồng trại tốt, và hạn chế tối đa tiếp xúc của gà với các nguồn có khả năng lây nhiễm, giúp ngăn ngừa sự bùng phát và lây lan của bệnh thiếu máu gia cầm một cách hiệu quả.

Đặc điểm dịch tễ học của bệnh thiếu máu gia cầm

Bệnh thiếu máu gia cầm lây lan rất nhanh trong đàn gia cầm, đặc biệt ở gà con. Virus gây bệnh có khả năng tồn tại lâu trong môi trường và dễ dàng lây truyền qua nhiều con đường khác nhau. Bệnh thường xuất hiện quanh năm và gây thiệt hại kinh tế lớn cho người chăn nuôi.

Đối tượng cảm nhiễm

Tất cả các giống gà đều có khả năng nhiễm virus CAV, khiến chúng trở thành vật chủ tự nhiên của loại virus này. 

Gà ở mọi độ tuổi đều có thể bị nhiễm bệnh, mặc dù bệnh có thể biểu hiện nặng hơn ở gà con do hệ miễn dịch chưa phát triển đầy đủ. Ngoài gà, virus CAV cũng đã được phát hiện ở chim cút, cho thấy khả năng lây nhiễm của virus có thể mở rộng sang các loài chim khác.

Phương thức lây truyền

Virus CAV có thể lây lan qua hai con đường chính: lây truyền dọc và lây truyền ngang.

Lây truyền dọc: Đây là phương thức lây truyền từ gà mẹ sang gà con qua trứng. Khi gà mẹ nhiễm virus, virus có thể được truyền qua trứng và gây nhiễm bệnh cho gà con. Gà con bị nhiễm virus CAV thường biểu hiện triệu chứng rõ rệt khi được 10 đến 14 ngày tuổi.

Lây truyền ngang: Virus cũng có thể lây lan qua tiếp xúc trực tiếp giữa các con gà, chủ yếu qua đường tiêu hóa và hô hấp. Virus CAV tồn tại trong các chất hữu cơ và chất thải như phân, nước uống, và thức ăn bị nhiễm mầm bệnh trong chuồng nuôi. Các dụng cụ chăn nuôi bị nhiễm bẩn cũng có thể là nguồn lây nhiễm nếu không được vệ sinh đúng cách.

Cơ chế gây bệnh

Virus CAV tấn công vào các tế bào Lympho-T, một loại tế bào quan trọng của hệ miễn dịch, làm suy giảm chức năng miễn dịch của gà. Điều này khiến gà dễ bị nhiễm các bệnh kế phát khác do hệ miễn dịch bị tổn thương và không đủ khả năng chống lại các mầm bệnh khác. 

Nếu nhiễm bệnh nặng, virus có thể gây tổn thương nghiêm trọng đến toàn bộ hệ miễn dịch, làm gia tăng nguy cơ nhiễm các bệnh nhiễm trùng thứ cấp. 

Virus CAV đã được phân lập từ nhiều bộ phận khác nhau trong cơ thể gà, nhưng theo các nghiên cứu khoa học tại Australia, tủy xương là nơi virus tập trung nhiều nhất, tiếp theo là tuyến ức và các tế bào của cơ quan Bursa. Sau khi nhiễm bệnh, gà có thể thải virus ra môi trường trong vòng 3 đến 6 tuần, làm tăng nguy cơ lây lan bệnh sang các con gà khác và môi trường xung quanh.

Việc hiểu rõ các đặc điểm dịch tễ học của bệnh thiếu máu gia cầm là rất quan trọng để người chăn nuôi có thể thực hiện các biện pháp phòng ngừa và kiểm soát dịch bệnh một cách hiệu quả, giảm thiểu thiệt hại kinh tế và bảo vệ sức khỏe đàn gia cầm.

Triệu chứng của bệnh thiếu máu gia cầm

Khi gà nhiễm bệnh thiếu máu gia cầm, chúng thường có những biểu hiện rõ rệt về thể chất và hành vi, cho thấy tình trạng sức khỏe suy giảm nghiêm trọng. Gà bệnh thường trở nên ủ rũ, giảm hoạt động và thích nằm tụm lại dưới nguồn nhiệt để giữ ấm, một phần do cảm giác yếu ớt và mệt mỏi. 

Lông của chúng thường xù lên, dấu hiệu của sự không thoải mái và căng thẳng, và chúng có thể giảm hoặc thậm chí bỏ ăn hoàn toàn. Một trong những triệu chứng nổi bật nhất của bệnh là sự thay đổi màu sắc của mào và tích, chuyển sang nhợt nhạt hoặc có màu vàng xanh, biểu hiện rõ ràng của tình trạng thiếu máu. 

Da của gà cũng có thể trở nên nhợt nhạt và vàng xanh, phản ánh sự suy giảm nghiêm trọng của hồng cầu trong máu. Một triệu chứng khác là hiện tượng tụ máu dưới da cánh, khiến bệnh này còn được gọi là bệnh “cánh xanh.” 

Ở những khu vực bị ảnh hưởng, gà có thể xuất hiện những vết tụ máu hoặc chảy máu từ lỗ chân lông, đặc biệt ở vùng đuôi và cánh. Điều này làm cho các khu vực này trở nên rất dễ thấy do sự khác biệt về màu sắc và kết cấu da.

Gà nhiễm bệnh cũng thường bị tiêu chảy nghiêm trọng, với phân có màu xanh vàng hoặc vàng trắng, cho thấy sự tổn thương của hệ tiêu hóa. Ngoài ra, lông ở phần lưng có thể rụng đi, để lộ những mảng da bị viêm và tạo thành các vảy màu nâu đen. 

Bệnh thường kéo dài từ 10 đến 20 ngày, và trong thời gian này, gà có thể chết do mất máu quá mức, suy kiệt, hoặc do bị nhiễm trùng thứ cấp. Tỷ lệ tử vong ở đàn gà mắc bệnh thiếu máu gia cầm có thể dao động từ 20% đến 40%, phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng thiếu máu ban đầu cũng như sự hiện diện của các bệnh nhiễm trùng thứ cấp hoặc do chảy máu. 

Trong một số trường hợp, các vết thương chảy máu có thể thu hút sự chú ý của những con gà khỏe mạnh khác, dẫn đến hành vi mổ và cắn, càng làm trầm trọng thêm tình trạng của những con gà bị nhiễm bệnh.

Bệnh tích khi mổ khám gà mắc bệnh thiếu máu gia cầm

Gà chết do bệnh thiếu máu gia cầm thường có các dấu hiệu bên ngoài và bên trong cơ thể rõ rệt, cho thấy sự suy kiệt và tổn thương nghiêm trọng của các cơ quan nội tạng. Gà bị bệnh thường gầy gò, cơ thể có những vết tụ huyết tím bầm dưới da, đặc biệt ở khu vực khuỷu cánh. 

Các vết xuất huyết cũng xuất hiện rõ ràng quanh chân lông ống của cánh và đuôi, cho thấy máu chảy ra từ các mạch máu nhỏ dưới da và các lỗ chân lông. Khi tiến hành mổ khám, có thể thấy nhiều vùng xuất huyết dưới da ở khu vực cánh và trên các cơ như cơ đùi và cơ ngực, biểu hiện qua những đốm máu hoặc vết máu loang lổ. 

Ngoài ra, các cơ quan nội tạng như dạ dày tuyến, gan, và thận cũng có dấu hiệu xuất huyết, khiến chúng có màu sắc nhợt nhạt hơn bình thường do sự mất máu và giảm cung cấp máu. Một trong những dấu hiệu nổi bật của bệnh thiếu máu gia cầm là sự teo lại của túi Fabricius và tuyến ức, hai cơ quan quan trọng trong việc phát triển hệ miễn dịch của gà. 

Các cơ quan này không chỉ giảm kích thước mà còn xuất hiện những đám màu xám trên các thùy nhỏ, cho thấy sự thoái hóa và mất chức năng miễn dịch của chúng. Tủy xương của gà bị bệnh thường có màu vàng nhợt nhạt, điều này phản ánh sự suy giảm đáng kể của các tế bào tạo máu. 

Các tế bào này bị giảm đi dần dần và bị thay thế bởi các mô mỡ, làm giảm khả năng sản xuất hồng cầu và các thành phần máu khác, dẫn đến tình trạng thiếu máu nghiêm trọng. Ngoài ra, máu của gà mắc bệnh thường trở nên loãng hơn và có xu hướng chậm đông, biểu hiện của sự giảm thiểu các yếu tố đông máu trong máu. 

Điều này càng làm tăng nguy cơ chảy máu không kiểm soát và dẫn đến tử vong ở những con gà bị ảnh hưởng nặng nề bởi bệnh thiếu máu gia cầm.

Chẩn đoán bệnh thiếu máu gia cầm

Bệnh thiếu máu gia cầm thường có thể được phát hiện dựa trên các triệu chứng lâm sàng rõ ràng và các tổn thương đặc trưng trên cơ thể gà. Các dấu hiệu thường thấy bao gồm gà trở nên ủ rũ, ít hoạt động, giảm ăn, tiêu chảy, và xuất hiện hiện tượng tụ huyết dưới da. 

Ngoài ra, gà bị bệnh có thể giảm sản xuất trứng, biểu hiện giảm năng suất sinh sản. Các dấu hiệu này thường giúp người chăn nuôi hoặc bác sĩ thú y nhanh chóng nhận biết tình trạng bệnh trong đàn gà.

Khi tiến hành mổ khám gà nghi nhiễm bệnh thiếu máu, có thể thấy rõ các dấu hiệu bệnh tích điển hình như xuất huyết dưới da, trên cơ đùi và cơ ngực, và các cơ quan nội tạng như gan, thận, và dạ dày tuyến có màu nhợt nhạt do mất máu. Những biểu hiện này là các dấu hiệu cụ thể cho thấy gà đang mắc bệnh thiếu máu gia cầm.

Tuy nhiên, trong một số trường hợp, các triệu chứng lâm sàng không đủ rõ ràng hoặc có thể bị nhầm lẫn với các bệnh khác, do đó cần thực hiện các biện pháp chẩn đoán chuyên sâu tại phòng thí nghiệm để xác định chính xác bệnh trạng. 

Các phương pháp chẩn đoán hiện đại như phản ứng chuỗi polymerase (PCR) có thể được sử dụng để phát hiện DNA của virus gây bệnh trong mẫu bệnh phẩm, cho phép xác định sự hiện diện của virus một cách chính xác và nhanh chóng.

Xét nghiệm ELISA (Enzyme-Linked Immunosorbent Assay) cũng là một phương pháp hữu hiệu để đo lường kháng thể hoặc kháng nguyên của virus trong máu gà, từ đó cung cấp bằng chứng cụ thể về sự nhiễm bệnh. 

Ngoài ra, các kỹ thuật như trung hòa virus và phân lập virus từ các mẫu bệnh phẩm cũng có thể được thực hiện để xác định chính xác loại virus gây bệnh và đánh giá mức độ nghiêm trọng của dịch bệnh.

Các phương pháp chẩn đoán này không chỉ giúp xác định chính xác bệnh thiếu máu gia cầm mà còn cung cấp thông tin quan trọng cho việc phân tích dịch tễ học, giúp người chăn nuôi và bác sĩ thú y lựa chọn các biện pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả nhất, từ đó bảo vệ sức khỏe đàn gia cầm và đảm bảo hiệu quả kinh tế trong chăn nuôi.

Điều trị bệnh thiếu máu gia cầm

Hiện tại, chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu nào dành cho bệnh thiếu máu gia cầm do virus CAV gây ra, vì vậy các biện pháp hỗ trợ và quản lý sức khỏe đàn gà đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát bệnh. 

Khi gà bị nhiễm bệnh, cần tập trung vào việc tăng cường sức đề kháng và khả năng sản xuất máu cho chúng. Điều này có thể thực hiện bằng cách bổ sung các chất điện giải, vitamin, và khoáng chất thiết yếu vào chế độ dinh dưỡng hằng ngày của gà. 

Các chất này giúp duy trì cân bằng điện giải, hỗ trợ quá trình trao đổi chất và tăng cường hệ miễn dịch, từ đó giúp gà phục hồi nhanh hơn. Ngoài việc bổ sung dinh dưỡng, cần thực hiện các biện pháp giải độc để hỗ trợ gan và thận của gà hoạt động hiệu quả hơn, giảm thiểu tác động của virus lên các cơ quan này. 

Việc này giúp cải thiện tình trạng sức khỏe tổng thể của đàn gà và giảm nguy cơ phát triển các biến chứng nghiêm trọng. Để ngăn ngừa và kiểm soát các bệnh nhiễm trùng thứ cấp, việc sử dụng các loại kháng sinh phổ rộng là cần thiết. 

Các loại kháng sinh như Ampicoli, Amoxicilline, Florfenicol, Doxycycline, Neomycine, và Lincomycin có thể được sử dụng để điều trị các bệnh nhiễm trùng khác mà gà có thể mắc phải do hệ miễn dịch bị suy giảm bởi bệnh thiếu máu. 

Các kháng sinh này giúp ngăn ngừa sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh, giảm nguy cơ biến chứng và hỗ trợ quá trình hồi phục của gà. Tuy nhiên, việc sử dụng kháng sinh cần được thực hiện theo hướng dẫn của bác sĩ thú y để đảm bảo hiệu quả và tránh tình trạng kháng thuốc.

Nhìn chung, việc điều trị bệnh thiếu máu gia cầm chủ yếu tập trung vào việc nâng cao sức khỏe tổng thể của đàn gà và kiểm soát các yếu tố nguy cơ, giúp hạn chế sự lây lan của bệnh và giảm thiểu thiệt hại cho người chăn nuôi.

Phòng bệnh thiếu máu gia cầm

Để phòng ngừa bệnh thiếu máu gia cầm hiệu quả, việc áp dụng các biện pháp an toàn sinh học trong chăn nuôi là vô cùng quan trọng. Điều này bao gồm duy trì vệ sinh chuồng trại sạch sẽ và thực hiện quy trình chăn nuôi “cùng vào – cùng ra” (All-in, All-out). 

Quy trình này đảm bảo rằng tất cả gà trong cùng một lứa được nhập vào và xuất ra chuồng cùng một thời điểm, giúp giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm chéo và giúp dễ dàng quản lý vệ sinh, từ đó ngăn chặn sự lây lan của bệnh.

Một trong những biện pháp phòng bệnh quan trọng nhất là sử dụng vaccine để bảo vệ đàn gà khỏi virus CAV gây bệnh thiếu máu. Vaccine phòng bệnh CAV nên được tiêm cho gà trong giai đoạn 1-3 ngày tuổi và một lần nữa khi gà đạt từ 16 đến 20 tuần tuổi, trước khi bước vào giai đoạn đẻ trứng. 

Tiêm vaccine ở các thời điểm này giúp tăng cường hệ miễn dịch của gà, bảo vệ chúng khỏi nguy cơ nhiễm bệnh trong suốt vòng đời sinh sản. Bên cạnh việc tiêm vaccine, cần định kỳ sử dụng kháng sinh để phòng ngừa các bệnh kế phát có thể gây suy giảm miễn dịch ở gà, như bệnh Gumboro, cầu trùng, và viêm gan virus. 

Sử dụng kháng sinh đúng cách giúp hạn chế sự phát triển của mầm bệnh và bảo vệ sức khỏe tổng thể của đàn gà. Ngoài ra, cần tuân thủ nghiêm ngặt việc không sử dụng trứng từ gà bệnh để ấp và nhân giống, nhằm ngăn chặn sự truyền nhiễm bệnh qua trứng và bảo đảm rằng đàn gà mới không bị nhiễm virus ngay từ đầu. 

Việc này không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe của đàn gà mà còn đảm bảo hiệu quả kinh tế và bền vững trong chăn nuôi gia cầm.

Bệnh thiếu máu gia cầm là một thách thức lớn đối với người chăn nuôi, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và năng suất của đàn gia cầm.Với sự chăm sóc đúng cách, duy trì vệ sinh chuồng trại và áp dụng các biện pháp dinh dưỡng hợp lý, người chăn nuôi có thể giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh thiếu máu trong đàn, bảo vệ sự phát triển ổn định và bền vững của đàn gia cầm. 

---