Bệnh viêm não tủy gia cầm là gì? Những điều bạn cần biết

• Tác giả Nhật Anh
• 2024.08.31

Bệnh viêm não tủy gia cầm là một trong những bệnh nguy hiểm ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và năng suất của đàn gà. Bệnh do virus gây ra, không chỉ gây thiệt hại kinh tế mà còn đe dọa đến sự an toàn của ngành chăn nuôi gia cầm.

Nguyên nhân gây bệnh

Bệnh viêm não tủy ở gia cầm (Avian Encephalomyelitis – AEV) là một bệnh nhiễm virus nghiêm trọng gây ra bởi virus AEV. Loại virus này có đặc điểm tồn tại rất lâu và ổn định trong môi trường bên ngoài, đặc biệt là trong những khu vực có điều kiện thuận lợi cho sự tồn tại và phát triển của mầm bệnh, như nơi có độ ẩm cao và chất hữu cơ tích tụ.

Virus AEV thường lây lan chủ yếu qua con đường truyền dọc, nghĩa là nó được truyền từ gà mẹ sang gà con qua trứng. Khi gà mái bị nhiễm virus, chúng có thể truyền virus này sang trứng trong quá trình đẻ, làm cho phôi thai bị nhiễm bệnh. 

Điều này dẫn đến hiện tượng phôi thai bị chết hoặc giảm khả năng nở, gây ra thiệt hại lớn cho người chăn nuôi do tỷ lệ nở của trứng bị giảm sút nghiêm trọng. Những con gà con nở ra từ những trứng nhiễm bệnh này thường biểu hiện các dấu hiệu lâm sàng của bệnh ngay từ đầu đời. 

Hơn nữa, chúng còn có khả năng làm lây nhiễm virus sang các thiết bị xung quanh như máy ấp trứng, làm ô nhiễm môi trường nuôi dưỡng và truyền bệnh sang các lứa trứng khác. Ngoài con đường truyền dọc qua trứng, virus AEV còn có thể lây lan qua các nguồn khác như thức ăn và nước uống bị nhiễm bẩn. 

Khi gà con tiêu thụ thức ăn hoặc nước uống bị nhiễm virus, virus sẽ nhanh chóng xâm nhập vào cơ thể và tăng sinh mạnh mẽ trong đường tiêu hóa. Sau khi nhân lên trong cơ thể gà, virus sẽ được đào thải ra môi trường qua phân. 

Việc này không chỉ gây ô nhiễm môi trường xung quanh mà còn làm tăng nguy cơ lây nhiễm cho các đàn gà khác. Hệ quả là virus có thể lây lan nhanh chóng trong một khu vực rộng lớn, làm cho việc kiểm soát và phòng ngừa bệnh trở nên cực kỳ khó khăn và phức tạp.

Việc hiểu rõ các con đường lây nhiễm và cơ chế hoạt động của virus AEV là vô cùng quan trọng để phát triển các biện pháp phòng chống hiệu quả. 

Điều này bao gồm từ việc quản lý môi trường nuôi, thực hiện các biện pháp vệ sinh nghiêm ngặt đến việc sử dụng các biện pháp an toàn sinh học nhằm giảm thiểu sự lây lan của virus và bảo vệ đàn gia cầm khỏi nguy cơ mắc bệnh.

Triệu chứng của bệnh

Thời gian ủ bệnh thường kéo dài từ 5 đến 14 ngày, tùy thuộc vào con đường mà virus xâm nhập vào cơ thể gà. Đối với những con gà con bị nhiễm bệnh, các triệu chứng có thể bắt đầu xuất hiện ngay từ khi chúng còn ở trong trứng hoặc trong tuần đầu tiên sau khi nở, đặc biệt nếu virus được truyền từ gà mẹ qua trứng.

Các triệu chứng rõ rệt nhất thường xuất hiện khi gà con được khoảng 2 tuần tuổi. Lúc này, những con gà bị nhiễm bệnh thường có dấu hiệu bồn chồn và di chuyển một cách miễn cưỡng. 

Khi bị kích động hoặc khi có người đuổi, chúng có thể di chuyển một cách loạng choạng, mất thăng bằng, và sau đó nhanh chóng ngồi xuống. Ngoài ra, gà bệnh có thể bị run rẩy, đặc biệt là ở vùng đầu, cổ, và cánh, do sự ảnh hưởng của virus đến hệ thần kinh.

Tỷ lệ gà bị mắc bệnh có thể dao động từ 10% đến 50% trong đàn, và trong số những con bị bệnh, tỷ lệ tử vong có thể lên đến 70%. 

Đối với những con gà trên 8 tuần tuổi, mặc dù chúng ít khi biểu hiện các triệu chứng lâm sàng rõ ràng như gà con, nhưng bệnh vẫn có thể gây ra những tác động tiêu cực, bao gồm giảm sản lượng trứng từ 5% đến 50% và tỷ lệ trứng nở cũng giảm đáng kể. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc kiểm soát bệnh từ sớm để tránh thiệt hại kinh tế cho người chăn nuôi.

Tìm hiểu thêm: Bí quyết giảm nguy cơ bệnh gan nhiễm mỡ gia cầm hiệu quả

Bệnh tích của bệnh viêm não tủy gia cầm

Mặc dù khi quan sát bằng mắt thường có thể không thấy các tổn thương rõ ràng trên cơ thể gà mắc bệnh, nhưng khi tiến hành kiểm tra chi tiết hơn ở cấp độ tế bào, đặc biệt là ở các mô não, diều và tụy, có thể nhận thấy những thay đổi đặc trưng. 

Những biến đổi này bao gồm sự bất thường trong cấu trúc tế bào và mô, thường là dấu hiệu điển hình của sự nhiễm virus gây ra bởi bệnh viêm não tủy ở gia cầm. Việc phân biệt giữa bệnh viêm não tủy ở gia cầm và các tình trạng khác có thể gây ra các triệu chứng tương tự là rất quan trọng. 

Một trong những tình trạng cần phân biệt rõ ràng là thoái hóa não do thiếu vitamin A, một bệnh khác cũng có thể gây ra các tổn thương ở não, nhưng có cơ chế gây bệnh và phương pháp điều trị khác biệt. 

Do đó, chẩn đoán chính xác cần dựa trên kết quả xét nghiệm tế bào học và các xét nghiệm khác để xác định chính xác nguyên nhân và đưa ra hướng điều trị phù hợp.

Chẩn đoán bệnh viêm não tủy gia cầm

Việc chẩn đoán bệnh viêm não tủy ở gia cầm dựa trên các triệu chứng lâm sàng và thông tin dịch tễ học đóng vai trò quan trọng. Một số yếu tố được xem xét bao gồm lứa tuổi của gà, các dấu hiệu như run rẩy ở đầu, cổ, và cánh ở gà con, cũng như sự suy giảm năng suất thịt ở gà thịt và giảm sản lượng trứng ở gà đẻ. 

Những dấu hiệu này giúp nhận diện ban đầu về khả năng mắc bệnh. Tuy nhiên, khi tiến hành mổ khám, thường không thấy tổn thương nào rõ ràng có thể nhìn thấy bằng mắt thường. 

Do đó, để có chẩn đoán chính xác hơn, cần thực hiện các xét nghiệm chuyên sâu. Điều này bao gồm kiểm tra tổ chức học để tìm kiếm các thay đổi ở mức độ mô và tế bào, nuôi cấy virus trên phôi gà để xác định sự hiện diện của virus, và tiến hành phản ứng trung hòa để kiểm tra sự có mặt của kháng thể chống lại virus. 

Những phương pháp này giúp xác nhận chẩn đoán và loại trừ các bệnh khác có triệu chứng tương tự, đảm bảo điều trị hiệu quả và kịp thời cho đàn gà.

Điều trị bệnh viêm não tủy gia cầm

Sử dụng vaccine là biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất để bảo vệ đàn gà khỏi bệnh viêm não tủy ở gia cầm. Một trong những loại vaccine được khuyến cáo sử dụng là vaccine Myelovax, một loại vaccine nhược độc đông khô do hãng Rhone Merieux của Pháp sản xuất. 

Vaccine này được sử dụng lần đầu tiên khi gà đạt từ 10 đến 14 tuần tuổi, bằng cách pha vào nước uống (lưu ý không sử dụng cho gà đẻ trứng). Sau khi tiêm phòng vaccine nhược độc, hệ miễn dịch của gà sẽ hình thành mạnh mẽ trong vòng 2 đến 3 tuần sau đó. 

Miễn dịch này có thể kéo dài lên đến một năm, cho dù đó là sau khi bị nhiễm bệnh tự nhiên hay sau khi tiêm vaccine. Ngoài ra, miễn dịch từ gà mẹ đã tiêm vaccine cũng có thể truyền sang gà con qua trứng, giúp bảo vệ chúng trong hai tuần đầu đời.

Bên cạnh việc tiêm phòng, cần thực hiện các biện pháp an toàn sinh học để giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm trong đàn. Các biện pháp này bao gồm thường xuyên tẩy uế chuồng trại, sát trùng các máng ăn và nước uống để tiêu diệt mầm bệnh. 

Đồng thời, cần thường xuyên thay chất độn chuồng và dọn sạch phân, rác thải, giúp duy trì môi trường chuồng trại sạch sẽ và khô ráo. Những biện pháp này không chỉ giúp ngăn ngừa sự lây lan của virus mà còn đảm bảo sức khỏe chung cho cả đàn gà.

Xem thêm: Tại sao gà cần vitamin D? Tìm hiểu bệnh thiếu vitamin d ở gà

Phòng bệnh viêm não tủy gia cầm

Phòng bệnh bằng vaccine là biện pháp hiệu quả nhất để ngăn chặn sự bùng phát và lây lan của bệnh viêm não tủy ở gia cầm. Để bảo vệ đàn gà khỏi virus gây bệnh, người chăn nuôi nên sử dụng vaccine Myelovax, một loại vaccine nhược độc đông khô do công ty Rhone Merieux của Pháp sản xuất. 

Vaccine này được tiêm chủng lần đầu tiên cho gà con khi chúng đạt độ tuổi từ 10 đến 14 tuần. Cách sử dụng phổ biến nhất là pha vaccine vào nước uống của gà. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng vaccine Myelovax không nên dùng cho gà đẻ trứng để tránh ảnh hưởng đến sản lượng trứng.

Sau khi gà được tiêm phòng vaccine nhược độc, hệ thống miễn dịch của chúng sẽ bắt đầu phát triển và đạt mức độ cao sau khoảng 2 đến 3 tuần. Miễn dịch này giúp bảo vệ gà khỏi virus và có thể kéo dài đến một năm, tùy thuộc vào điều kiện cụ thể và môi trường chăn nuôi. 

Điều đáng chú ý là ngay cả khi gà đã từng bị nhiễm virus tự nhiên, việc tiêm vaccine vẫn giúp củng cố hệ miễn dịch, bảo vệ chúng khỏi các đợt bùng phát tiếp theo. Hơn nữa, miễn dịch từ gà mẹ đã được tiêm phòng cũng có thể truyền sang gà con thông qua trứng, giúp bảo vệ gà con trong những tuần đầu đời khi chúng còn yếu ớt và dễ bị nhiễm bệnh.

Ngoài việc sử dụng vaccine, các biện pháp an toàn sinh học cũng rất quan trọng trong việc ngăn ngừa bệnh. Người chăn nuôi cần thực hiện việc tẩy uế chuồng trại định kỳ bằng các dung dịch sát trùng phù hợp để tiêu diệt mầm bệnh trong môi trường nuôi nhốt. 

Máng ăn và nước uống của gà cũng cần được sát trùng thường xuyên để loại bỏ vi khuẩn và virus có thể gây bệnh. Việc thay chất độn chuồng một cách đều đặn và dọn dẹp phân, rác thải trong khu vực chuồng nuôi cũng là những biện pháp cần thiết để duy trì môi trường sống sạch sẽ và lành mạnh cho đàn gà. 

Điều này không chỉ giúp giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm bệnh mà còn đảm bảo rằng đàn gà phát triển trong một môi trường tối ưu, tăng cường sức khỏe và sức đề kháng của chúng.

Ngoài ra, việc theo dõi sức khỏe của đàn gà một cách thường xuyên là cần thiết để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường hoặc bệnh tật. Khi phát hiện có gà bị bệnh, cần nhanh chóng cách ly những con gà này khỏi đàn để ngăn chặn sự lây lan và kịp thời xử lý chúng theo các biện pháp thú y phù hợp. 

Sự phối hợp chặt chẽ giữa việc tiêm phòng vaccine, duy trì vệ sinh chuồng trại, và quản lý sức khỏe đàn gà sẽ giúp giảm thiểu tối đa nguy cơ bùng phát dịch bệnh và bảo vệ đàn gà một cách hiệu quả.

Bệnh viêm não tủy gia cầm là một mối đe dọa nghiêm trọng đối với ngành chăn nuôi gia cầm. Việc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng chống bệnh không chỉ giúp nâng cao hiệu quả chăn nuôi mà còn góp phần bảo đảm an toàn sinh học và ngăn chặn sự lây lan của bệnh. 

---