Ong bắp cày: Đặc điểm, phòng ngừa và cách xử lý khi bị đốt

Ong bắp cày, hay còn gọi là ong Vespa, là một loài côn trùng nguy hiểm với nọc độc mạnh, gây ra nhiều vụ tai nạn đáng tiếc mỗi năm. Nắm bắt thông tin về ong bắp cày là bước đầu tiên để bảo vệ bản thân và gia đình khỏi những mối nguy hiểm tiềm ẩn do loài côn trùng này gây ra.

Giới thiệu về ong bắp cày

Ong bắp cày là một nhóm côn trùng thuộc họ Vespidae, bao gồm hơn 20 loài khác nhau, có nguồn gốc từ châu Á. Chúng được biết đến với kích thước lớn, thân hình sọc đen vàng và chiếc ngòi độc nhọn. Ong bắp cày thường được gọi là ong vò vẽ, ong bò, ong bò vẽ, ong bồ vẽ, ong vẽ, ong vàng,…

Đặc điểm của ong bắp cày

Kích thước:Ong bắp cày có kích thước lớn hơn so với các loài ong khác, với chiều dài thân dao động từ 2 đến 5 cm.

Màu sắc:Ong bắp cày có màu sắc sọc đen vàng nổi bật, giúp chúng dễ dàng nhận biết.

Cánh:Ong bắp cày có hai đôi cánh mỏng, giúp chúng bay lượn linh hoạt.

Ngòi:Ong bắp cày có chiếc ngòi nhọn ở phần bụng, chứa nọc độc mạnh có thể gây đau đớn và nguy hiểm cho con người.

Xã hội:Ong bắp cày sống theo bầy đàn, mỗi đàn có thể lên đến hàng nghìn con.

Các Loài ong bắp cày phổ biến

Ong bắp cày châu Âu (Vespa crabro)

Đây là loài ong bắp cày phổ biến nhất ở Việt Nam, có kích thước khoảng 2 – 3.5 cm.Ong bắp cày châu Âu có thân màu đen với các sọc vàng trên bụng và ngực.Chúng thường xây tổ bằng gỗ mục, cành cây hoặc trong các hốc hẻm.Ong bắp cày châu Âu là loài săn mồi hung dữ và có thể tấn công con người nếu bị đe dọa.

Ong bắp cày đất (Vespa affinis)

Ong bắp cày đất có kích thước nhỏ hơn ong bắp cày châu Âu, chỉ khoảng 2 cm.Chúng có thân màu nâu đen với các sọc vàng trên bụng và ngực.Ong bắp cày đất thường xây tổ dưới lòng đất hoặc trong các hốc cây.Loài ong này không hung dữ như ong bắp cày châu Âu nhưng vẫn có thể đốt người nếu bị kích động.

Ong bắp cày Nhật Bản (Vespa simillima)

Ong bắp cày Nhật Bản có kích thước tương tự ong bắp cày châu Âu, nhưng có màu vàng cam nổi bật.Chúng thường xây tổ trên cây cao hoặc trong các tòa nhà.Ong bắp cày Nhật Bản là loài ong hung dữ và có thể tấn công con người theo đàn.

Ong bắp cày vằn (Vespula vulgaris)

Ong bắp cày vằn có kích thước nhỏ, chỉ khoảng 1.5 cm.Chúng có thân màu đen với các sọc vàng trên bụng và ngực.Ong bắp cày vằn thường xây tổ trong các hốc hẻm, dưới mái nhà hoặc trong các hộp thư.Loài ong này khá hung dữ và có thể tấn công con người nếu bị đe dọa.

Ong bắp cày giấy (Polistes spp.)

Ong bắp cày giấy có kích thước nhỏ, chỉ khoảng 2 cm.Chúng có thân màu nâu hoặc đen với các đốm vàng trên bụng và ngực.Ong bắp cày giấy thường xây tổ bằng giấy hình tổ ong, treo trên cành cây hoặc mái nhà.Loài ong này không hung dữ và ít khi tấn công con người.

Tập tính sinh hoạt của ong bắp cày

Ong bắp cày là loài côn trùng sống theo bầy đàn, với số lượng thành viên có thể lên đến hàng nghìn con. Mỗi đàn ong bắp cày được cai trị bởi một ong chúa, có nhiệm vụ sinh sản và duy trì đàn. Các con ong thợ, ong đực và ấu trùng đảm nhận các vai trò khác nhau để duy trì sự phát triển của đàn.

Tổ chức xã hội

Ong chúa:Ong chúa là con ong lớn nhất trong đàn, có nhiệm vụ đẻ trứng để duy trì nòi giống. Ong chúa được các ong thợ chăm sóc chu đáo và được cung cấp thức ăn đầy đủ.

Ong thợ:Ong thợ là những con ong cái không có khả năng sinh sản. Chúng đảm nhận các công việc như xây tổ, kiếm ăn, chăm sóc ấu trùng, vệ sinh tổ và bảo vệ tổ khỏi kẻ thù.

Ong đực:Ong đực có nhiệm vụ giao phối với ong chúa để tạo ra thế hệ ong mới. Sau khi giao phối, ong đực sẽ chết.

Ấu trùng:Ấu trùng ong bắp cày nở ra từ trứng do ong chúa đẻ. Ấu trùng được ong thợ chăm sóc và cho ăn cho đến khi trưởng thành thành ong thợ, ong đực hoặc ong chúa.

Xây tổ

Ong bắp cày thường xây tổ bằng gỗ mục, cành cây hoặc trong các hốc hẻm. Tổ ong bắp cày có hình cầu hoặc hình bầu dục, được làm từ giấy do ong nhai gỗ và nhả ra. Tổ ong bắp cày có thể có nhiều tầng và có thể chứa hàng nghìn con ong.

Kiếm ăn

Ong bắp cày là loài ăn thịt, chủ yếu ăn các loài côn trùng khác như ong mật, châu chấu, chuồn chuồn, nhện, dế,… Chúng sử dụng ngòi của mình để tiêm nọc độc vào con mồi, sau đó nhai nhỏ con mồi và mang về tổ để chia sẻ cho các con ong khác.

Tự vệ

Khi bị đe dọa, ong bắp cày sẽ sử dụng ngòi của mình để tấn công và đốt con mồi. Nọc ong bắp cày có thể gây đau đớn, sưng tấy và thậm chí nguy hiểm đến tính mạng con người nếu bị đốt nhiều lần. Ong bắp cày cũng có thể tấn công người và động vật theo đàn nếu cảm thấy bị đe dọa.

Vòng đời

Vòng đời của ong bắp cày bắt đầu từ khi trứng nở. Ấu trùng trải qua 5 giai đoạn lột xác trước khi biến thành nhộng. Nhộng sau đó sẽ phát triển thành ong trưởng thành. Tuổi thọ của ong bắp cày phụ thuộc vào vai trò của chúng trong đàn. Ong chúa có thể sống tới 2 năm, ong thợ sống khoảng vài tháng và ong đực chỉ sống vài tuần.

Tác hại của ong bắp cày

Ong bắp cày là loài côn trùng có vai trò quan trọng trong hệ sinh thái, tuy nhiên chúng cũng có thể gây ra một số tác hại sau.

Đốt người

Nọc ong bắp cày có thể gây đau đớn, sưng tấy, mẩn đỏ và ngứa cho người bị đốt.Đối với những người dị ứng với nọc ong, ong bắp cày có thể gây ra các phản ứng nguy hiểm như sốc phản vệ, thậm chí dẫn đến tử vong.Ong bắp cày có thể tấn công người theo đàn nếu cảm thấy bị đe dọa, gây nguy hiểm cho tính mạng.

Phá hoại mùa màng

Ong bắp cày săn mồi các loài côn trùng khác, bao gồm cả ong mật.Ong bắp cày có thể tấn công và tiêu diệt ong mật, gây ảnh hưởng đến năng suất thụ phấn và sản xuất mật ong.Ong bắp cày cũng có thể ăn các loại trái cây chín, gây thiệt hại cho nhà vườn.

Truyền bệnh

Ong bắp cày có thể mang mầm bệnh và truyền bệnh cho con người và động vật qua vết đốt.Một số bệnh mà ong bắp cày có thể truyền bao gồm bệnh tả, thương hàn, kiết lỵ,…

Gây phiền toái

Ong bắp cày thường xây tổ ở những nơi gần nhà ở, gây phiền toái cho con người.Ong bắp cày có thể bay vào nhà và quấy rối con người, đặc biệt khi chúng đang kiếm ăn.

Gây mất cân bằng sinh thái

Ong bắp cày là loài ngoại lai xâm lấn ở một số khu vực.Sự gia tăng số lượng ong bắp cày có thể gây mất cân bằng sinh thái, ảnh hưởng đến các loài côn trùng khác và hệ sinh thái tự nhiên.

Cách phòng ngừa ong bắp cày

Dưới đây là một số cách phòng ngừa ong bắp cày hiệu quả nhất.

Tránh xa tổ ong bắp cày

Đây là biện pháp phòng ngừa quan trọng nhất để tránh bị ong bắp cày đốt. Nên chú ý quan sát xung quanh, đặc biệt là những nơi có nhiều cây cối, bụi rậm, mái nhà,… để phát hiện tổ ong bắp cày và giữ khoảng cách an toàn.Không nên đến gần tổ ong bắp cày, đập phá hoặc làm tổn hại đến tổ ong vì có thể khiến ong tấn công.

Bảo vệ bản thân

Khi ra ngoài, đặc biệt là vào buổi sáng sớm hoặc chiều tối khi ong bắp cày hoạt động mạnh nhất, nên mặc quần áo dài tay, che kín da, đi giày dép kín mũi và đội mũ rộng vành để hạn chế da bị ong đốt.Sử dụng kem chống muỗi có chứa thành phần DEET, picaridin hoặc IR3535 để đuổi ong bắp cày.Mang theo thuốc chống dị ứng nếu bạn có nguy cơ dị ứng cao với nọc ong.

Loại bỏ nơi sinh sản của ong bắp cày

Vệ sinh môi trường xung quanh nhà cửa, loại bỏ các vật dụng phế thải như vỏ chai, lọ, lốp xe cũ,… để hạn chế nơi ong bắp cày làm tổ.Thường xuyên dọn dẹp vườn tược, cắt tỉa cây cối để tạo môi trường thông thoáng, hạn chế ong bắp cày ẩn náu.Lấp kín các khe hở, lỗ thông hơi trong nhà để ong bắp cày không thể xâm nhập.

Sử dụng các biện pháp xua đuổi ong bắp cày

Trồng các loại cây có mùi hương đuổi ong bắp cày như sả, tía tô, húng lủi,… quanh nhà.Sử dụng tinh dầu đuổi muỗi như tinh dầu sả, tinh dầu hoa lavender,…Đốt nến sả hoặc đèn xông tinh dầu trong nhà.Lắp đặt bẫy ong bắp cày chuyên dụng để thu hút và tiêu diệt ong.

Cách xử lý khi bị ong bắp cày đốt

Dưới đây là các bước bạn cần tuân thủ xử lý khi không may bị ong bắp cày đốt.

Bước 1: Rời khỏi khu vực có ong

Di chuyển ngay ra khỏi khu vực có ong bắp cày để tránh bị ong tấn công tiếp.Giữ bình tĩnh và di chuyển chậm rãi, tránh làm cho ong hoảng sợ và tấn công.

Bước 2: Xử lý vết đốt

Rửa sạch vết đốt bằng xà phòng và nước ấm để loại bỏ nọc độc.Chườm đá lạnh lên vết đốt trong 15-20 phút để giảm sưng tấy và đau nhức.Nâng cao vị trí bị đốt để giảm sưng.Không gãi hoặc chà xát vết đốt vì có thể làm tình trạng tệ hơn.

Bước 3: Theo dõi tình trạng

Quan sát các dấu hiệu dị ứng như nổi mẩn đỏ, ngứa ngáy, khó thở, sưng mặt, sưng cổ họng,…Nếu có bất kỳ dấu hiệu dị ứng nào, hãy đến gặp bác sĩ ngay lập tức.Uống nhiều nước để hỗ trợ cơ thể đào thải nọc độc.Có thể sử dụng thuốc giảm đau không kê đơn như paracetamol hoặc ibuprofen nếu cần thiết.

Bước 4: Theo dõi vết đốt

Vết đốt thường sẽ lành trong vòng vài ngày.Nếu vết đốt sưng tấy, mưng mủ hoặc có dấu hiệu nhiễm trùng, hãy đến gặp bác sĩ để được điều trị.

Ong bắp cày là một loài côn trùng nguy hiểm cần được phòng ngừa và xử lý cẩn thận. Bằng cách áp dụng các biện pháp phòng ngừa và xử lý khi bị đốt hiệu quả, chúng ta có thể bảo vệ bản thân và gia đình khỏi những tai nạn đáng tiếc. Hãy luôn cẩn thận và nâng cao ý thức để bảo vệ bản thân khỏi nọc độc nguy hiểm của ong bắp cày!