Phòng ngừa bệnh thiếu máu ở heo bằng phương pháp tự nhiên

• Tác giả Nhật Anh
• 2024.08.27

Bệnh thiếu máu ở heo là một trong những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng của đàn heo trong chăn nuôi. Thiếu máu không chỉ làm giảm khả năng phát triển và tăng trưởng của heo mà còn làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến chúng dễ mắc các bệnh nhiễm trùng khác.

Nguyên nhân gây bệnh thiếu máu ở heo

Bệnh thiếu máu ở heo là một vấn đề nghiêm trọng trong chăn nuôi, gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và năng suất của đàn heo. Thiếu máu xảy ra khi số lượng hồng cầu hoặc hemoglobin trong máu heo giảm xuống dưới mức bình thường, làm giảm khả năng vận chuyển oxy đến các mô và cơ quan. 

Tình trạng này có thể dẫn đến suy yếu, chậm lớn, và dễ mắc các bệnh nhiễm trùng khác, gây tổn thất kinh tế lớn cho người chăn nuôi. Để hiểu rõ hơn về bệnh thiếu máu ở heo, dưới đây là phân tích chi tiết về các nguyên nhân gây ra bệnh này.

Giun đũa (Ascaris suum) và giun móc (Ancylostoma spp.) là những loại giun ký sinh phổ biến trong hệ tiêu hóa và đường máu của heo. Chúng hút máu từ các niêm mạc ruột, gây mất máu kéo dài và dẫn đến thiếu máu mạn tính. 

Heo con và heo trưởng thành đều có thể bị nhiễm giun đũa, nhưng heo con thường bị ảnh hưởng nặng nề hơn do hệ miễn dịch chưa phát triển hoàn thiện. Giun móc, thông qua việc hút máu trực tiếp từ niêm mạc ruột, gây ra thiếu máu mạn tính và làm suy giảm sức khỏe tổng thể của heo.

Bọ chét và ve không chỉ hút máu heo mà còn có thể là vật chủ trung gian truyền các loại ký sinh trùng đường máu khác như Mycoplasma suis (Eperythrozoonosis). 

Những ký sinh trùng này xâm nhập vào hồng cầu, phá hủy chúng và dẫn đến tình trạng thiếu máu. Bọ chét và ve là vấn đề đặc biệt nghiêm trọng ở những trang trại không kiểm soát vệ sinh tốt, nơi mà điều kiện môi trường thuận lợi cho chúng sinh sôi.

Sắt là yếu tố quan trọng để hình thành hemoglobin trong hồng cầu. Thiếu sắt, đặc biệt ở heo con, thường xảy ra do sữa mẹ chứa lượng sắt rất thấp và heo con không được tiếp xúc với nguồn sắt từ đất trong điều kiện chăn nuôi hiện đại. 

Nếu không được bổ sung sắt kịp thời qua tiêm hoặc bổ sung vào thức ăn, heo con có thể nhanh chóng phát triển tình trạng thiếu máu, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển và tăng trưởng.

Thiếu các vitamin và khoáng chất thiết yếu: Vitamin B12, axit folic, đồng, và kẽm là những vi chất dinh dưỡng quan trọng cho quá trình tạo máu. Thiếu hụt các vitamin và khoáng chất này có thể gây ra giảm sản xuất hồng cầu hoặc gây ra sự bất thường trong cấu trúc và chức năng của hồng cầu, dẫn đến thiếu máu. 

Trong chế độ ăn uống không cân đối, đặc biệt ở các trang trại không cung cấp đủ thức ăn bổ sung hoặc không sử dụng các loại thức ăn tổng hợp chất lượng cao, thiếu máu do thiếu dinh dưỡng rất dễ xảy ra.

Nhiễm trùng vi khuẩn và virus: Nhiều loại vi khuẩn, chẳng hạn như E. coli và Mycoplasma suis, có thể gây nhiễm trùng máu và phá hủy hồng cầu. 

Mycoplasma suis đặc biệt nguy hiểm vì nó trực tiếp tấn công hồng cầu, gây thiếu máu nghiêm trọng. Những nhiễm trùng này thường xảy ra trong môi trường chuồng trại không vệ sinh hoặc khi heo tiếp xúc với các nguồn bệnh khác nhau.

Nhiễm trùng mãn tính: Các bệnh nhiễm trùng mãn tính khác như leptospirosis, bệnh tai xanh (PRRS), và các bệnh do virus gây ra làm giảm khả năng sản xuất hồng cầu của tủy xương hoặc phá hủy hồng cầu. Heo bị nhiễm bệnh lâu dài sẽ dẫn đến thiếu máu mãn tính, giảm khả năng phục hồi và dễ mắc các bệnh nhiễm trùng khác do hệ miễn dịch suy yếu.

Ngộ độc kim loại nặng: Heo có thể bị ngộ độc do tiếp xúc với các kim loại nặng như chì, thủy ngân, và cadmium trong môi trường hoặc thức ăn nhiễm bẩn. Những kim loại này gây tổn thương tủy xương, làm gián đoạn quá trình tạo máu, và dẫn đến thiếu máu. 

Ngộ độc chì, chẳng hạn, có thể xảy ra khi heo ăn phải thức ăn hoặc nước uống bị nhiễm chì, gây ra giảm sản xuất hồng cầu và tổn thương các cơ quan khác. Ngộ độc thuốc trừ sâu và hóa chất: Thuốc trừ sâu, diệt cỏ và các hóa chất nông nghiệp khác nếu không được sử dụng đúng cách có thể gây ngộ độc cho heo. 

Ngộ độc các chất này gây tổn thương gan và các cơ quan tạo máu khác, gây ra thiếu máu cấp tính hoặc mãn tính. Việc sử dụng các chất này gần khu vực chăn nuôi cần được kiểm soát nghiêm ngặt để tránh gây hại cho heo.

Thiếu máu do di truyền: Một số dòng heo có thể mang các yếu tố di truyền gây thiếu máu. Ví dụ, thiếu máu hồng cầu nhỏ là một tình trạng di truyền mà hồng cầu của heo bị giảm kích thước và số lượng, dẫn đến giảm khả năng vận chuyển oxy. 

Những tình trạng này thường khó phát hiện sớm và cần có sự can thiệp từ chuyên gia để quản lý và giảm thiểu tác động đến sức khỏe đàn. 

Nếu heo nái không được cung cấp đủ dinh dưỡng, đặc biệt là sắt, đồng, và các vitamin thiết yếu trong suốt thời gian mang thai, thì heo con sinh ra có thể bị thiếu máu bẩm sinh do thiếu các dự trữ sắt và yếu tố cần thiết cho việc sản xuất hồng cầu. 

Chấn thương và phẫu thuật: Mất máu đáng kể do chấn thương nặng hoặc trong quá trình phẫu thuật có thể dẫn đến thiếu máu cấp tính. 

Các vết thương hở hoặc nội thương không được xử lý kịp thời và đúng cách cũng có thể gây mất máu kéo dài và dẫn đến tình trạng thiếu máu. Chăm sóc hậu phẫu không đầy đủ hoặc không kiểm soát tốt quá trình chảy máu có thể làm tình trạng thiếu máu trở nên trầm trọng hơn.

Chuồng trại bẩn và không được quản lý tốt: Môi trường sống không vệ sinh, ẩm ướt và bẩn thỉu là điều kiện lý tưởng cho sự phát triển của các loại ký sinh trùng và vi khuẩn gây bệnh. 

Vi khuẩn và ký sinh trùng không chỉ trực tiếp gây thiếu máu mà còn làm suy giảm hệ miễn dịch của heo, khiến chúng dễ mắc các bệnh khác. Việc không làm sạch chuồng trại thường xuyên, không kiểm soát được các chất thải động vật và không có biện pháp phòng ngừa ký sinh trùng hiệu quả sẽ làm tăng nguy cơ thiếu máu trong đàn.

Căng thẳng môi trường và xã hội: Heo bị căng thẳng do điều kiện nuôi không phù hợp, mật độ nuôi quá cao, nhiệt độ và độ ẩm không ổn định hoặc do di chuyển thường xuyên có thể làm suy giảm hệ miễn dịch, giảm khả năng tạo hồng cầu và dẫn đến thiếu máu. 

Căng thẳng kéo dài có thể làm suy yếu toàn bộ hệ thống miễn dịch của heo, khiến chúng dễ mắc bệnh hơn và làm tăng nguy cơ thiếu máu.

Xem thêm: Bệnh viêm ruột ở heo – Phát hiện sớm và giải pháp hiệu quả

Cách nhận biết bệnh thiếu máu ở heo

Thiếu máu xảy ra khi số lượng hồng cầu hoặc mức hemoglobin trong máu giảm xuống dưới mức bình thường, dẫn đến việc giảm khả năng vận chuyển oxy trong cơ thể. Nguyên nhân của bệnh thiếu máu có thể rất đa dạng, từ thiếu hụt dinh dưỡng, nhiễm ký sinh trùng, nhiễm trùng đến các bệnh lý khác. 

Để đảm bảo sức khỏe cho đàn heo và duy trì năng suất chăn nuôi, người chăn nuôi cần nắm rõ các dấu hiệu nhận biết bệnh thiếu máu ở heo.

Một trong những dấu hiệu dễ nhận biết nhất của bệnh thiếu máu ở heo là sự nhợt nhạt của niêm mạc. Niêm mạc, bao gồm lợi, mắt, và lưỡi của heo, thường có màu hồng tươi khỏe mạnh. 

Khi heo bị thiếu máu, niêm mạc này trở nên nhợt nhạt hoặc xám, do số lượng hồng cầu và hemoglobin trong máu giảm, làm giảm lượng oxy được vận chuyển đến các mô và cơ quan. Việc kiểm tra niêm mạc thường xuyên có thể giúp phát hiện sớm tình trạng thiếu máu.

Heo bị thiếu máu thường biểu hiện sự lờ đờ, mệt mỏi, và giảm hoạt động rõ rệt. Chúng có xu hướng ít di chuyển, nằm nhiều hơn và phản ứng chậm chạp hơn so với bình thường. 

Nguyên nhân của sự mệt mỏi này là do thiếu oxy trong máu, dẫn đến việc các cơ và mô không nhận đủ năng lượng để hoạt động hiệu quả. Điều này đặc biệt rõ ràng sau khi heo thực hiện các hoạt động thể chất, như ăn uống, di chuyển, hoặc khi bị kích động.

Thiếu máu có thể gây ra tình trạng chán ăn hoặc giảm khẩu phần ăn, dẫn đến giảm cân nhanh chóng. Heo bị thiếu máu có thể mất hứng thú với thức ăn, ăn ít hơn, hoặc hoàn toàn từ chối ăn.

Tình trạng chán ăn này không chỉ là dấu hiệu của bệnh mà còn có thể làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu máu, do cơ thể không nhận đủ dinh dưỡng để sản xuất hồng cầu mới và duy trì chức năng cơ bản.

Thở nhanh và khó thở là dấu hiệu rõ ràng cho thấy heo đang cố gắng bù đắp cho việc thiếu hụt oxy. Khi thiếu máu làm giảm lượng oxy trong máu, cơ thể heo sẽ phản ứng bằng cách tăng nhịp thở để cố gắng lấy nhiều oxy hơn từ không khí. 

Bạn có thể nhận thấy heo thở nhanh hơn, đặc biệt là sau khi vận động hoặc khi bị kích thích. Trong các trường hợp nghiêm trọng hơn, heo có thể thở dốc hoặc có dấu hiệu hô hấp nặng nề, cho thấy tình trạng thiếu oxy đang ảnh hưởng lớn đến sức khỏe tổng thể của chúng.

Thiếu máu có thể ảnh hưởng đến chất lượng da và lông của heo. Heo bị thiếu máu thường có da khô, xù xì và không bóng mượt. Lông của chúng có thể trở nên thô ráp, giòn, dễ rụng và mất đi độ bóng tự nhiên. Sự thay đổi này là do cơ thể không có đủ dinh dưỡng và oxy để duy trì sức khỏe của da và lông, làm cho chúng trở nên dễ bị tổn thương và mất sức sống.

Trong trường hợp thiếu máu nặng, heo có thể ngất xỉu hoặc gục ngã đột ngột, đặc biệt khi vận động mạnh hoặc bị căng thẳng. Điều này xảy ra khi lượng oxy cung cấp cho não và các cơ quan quan trọng khác giảm xuống mức quá thấp, gây ra tình trạng choáng váng và mất ý thức tạm thời. 

Thiếu máu ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng phát triển và tăng trưởng của heo, đặc biệt là ở heo con. Khi heo con bị thiếu máu, cơ thể chúng không nhận đủ oxy và dưỡng chất cần thiết cho sự phát triển cơ thể. 

Điều này dẫn đến tốc độ tăng trưởng chậm, kích thước nhỏ hơn so với các con heo cùng lứa tuổi và thường nhẹ cân hơn. Sự suy giảm tăng trưởng này có thể gây ra thiệt hại lớn về kinh tế cho người chăn nuôi.

Heo bị thiếu máu có thể có các dấu hiệu bất thường ở mắt, chẳng hạn như mắt lõm sâu, mắt có quầng thâm hoặc mờ đục. Những biểu hiện này là dấu hiệu cho thấy cơ thể đang thiếu oxy nghiêm trọng và hệ thống tuần hoàn không hoạt động hiệu quả. 

Mắt lõm hoặc có quầng thâm thường xuất hiện ở những con heo có tình trạng thiếu máu kéo dài hoặc nặng, khi mà nguồn cung cấp oxy cho các mô mềm bị gián đoạn đáng kể.

Sự thay đổi màu sắc của phân cũng có thể là dấu hiệu của bệnh thiếu máu. Phân nhợt nhạt có thể chỉ ra rằng có vấn đề trong quá trình sản xuất hoặc tái tạo hồng cầu, trong khi phân có màu đen thường là dấu hiệu của xuất huyết đường tiêu hóa. 

Điều này thường liên quan đến các tình trạng như loét dạ dày, nhiễm ký sinh trùng đường ruột hoặc nhiễm trùng nặng, làm giảm số lượng hồng cầu trong máu và dẫn đến thiếu máu. Heo bị thiếu máu thường có biểu hiện thay đổi hành vi, trở nên chậm chạp, ít tương tác với đàn hoặc người chăm sóc, và có phản ứng chậm với các kích thích từ môi trường. 

Sự thay đổi này thường do tình trạng mệt mỏi, suy nhược và giảm khả năng hoạt động của hệ thần kinh do thiếu oxy. Những con heo này có thể không còn quan tâm đến các hoạt động hàng ngày, không phản ứng với âm thanh hoặc ánh sáng như bình thường, và có thể tránh xa các hoạt động xã hội trong đàn.

Thiếu máu cũng có thể làm heo dễ bị chảy máu kéo dài hoặc bầm tím, ngay cả khi bị thương nhẹ. Điều này là do số lượng hồng cầu và tiểu cầu trong máu giảm, làm suy giảm khả năng đông máu của cơ thể. 

Khi bị thương, heo có thể chảy máu nhiều hơn và lâu hơn bình thường, và các vết thương hoặc bầm tím có thể mất nhiều thời gian để lành lại. Đây là dấu hiệu cảnh báo cần phải điều trị thiếu máu kịp thời để tránh các biến chứng nghiêm trọng.

Yếu tố cần thiết để bổ sung máu cho heo

Bổ sung máu cho heo, hay chính xác hơn là cải thiện tình trạng máu và tăng cường sản xuất máu cho heo, đặc biệt quan trọng đối với sức khỏe và sự phát triển của heo. Điều này cần thiết trong các trường hợp heo bị thiếu máu do ký sinh trùng, bệnh tật, hoặc do chế độ ăn uống không đủ dinh dưỡng. 

Sắt (Fe)

Vai trò của sắt: Sắt là một thành phần thiết yếu của hemoglobin trong hồng cầu, chịu trách nhiệm vận chuyển oxy từ phổi đến các cơ quan khác trong cơ thể. Thiếu sắt có thể dẫn đến thiếu máu, làm giảm khả năng vận chuyển oxy và gây ra mệt mỏi, yếu ớt ở heo.

Nguồn cung cấp sắt: Sắt có thể được cung cấp qua thức ăn hoặc bổ sung trực tiếp qua các sản phẩm bổ sung sắt. 

Thường sử dụng các loại muối sắt như ferrous sulfate hoặc ferrous fumarate trong thức ăn chăn nuôi. Đối với heo con, việc tiêm sắt dextran vào ngày thứ 3 sau sinh là một biện pháp hiệu quả để ngăn ngừa thiếu máu thiếu sắt, vì sữa mẹ không cung cấp đủ sắt.

Đồng (Cu)

Vai trò của đồng: Đồng tham gia vào quá trình sản xuất hemoglobin và cũng cần thiết cho sự hình thành của các tế bào máu. Thiếu đồng có thể dẫn đến thiếu máu do giảm khả năng hấp thụ và sử dụng sắt.

Nguồn cung cấp đồng: Đồng có thể được bổ sung thông qua thức ăn hoặc qua các chất bổ sung. Các nguồn cung cấp đồng trong thức ăn chăn nuôi thường bao gồm đồng sunfat hoặc đồng clorua.

Vitamin B12 và Axit Folic

Vai trò của vitamin B12 và axit folic: Cả hai đều cần thiết cho quá trình sản xuất hồng cầu và sự tổng hợp DNA trong các tế bào. Thiếu vitamin B12 và axit folic có thể dẫn đến thiếu máu do suy giảm sản xuất tế bào máu trong tủy xương.

Nguồn cung cấp: Vitamin B12 thường có mặt trong các sản phẩm động vật như thịt và trứng, nhưng trong thức ăn chăn nuôi, có thể bổ sung thêm thông qua các chất bổ sung. Axit folic cũng có thể được bổ sung qua thức ăn hoặc bằng cách sử dụng các chất bổ sung axit folic trong khẩu phần ăn của heo.

Protein chất lượng cao

Vai trò của protein: Protein là thành phần quan trọng của tế bào máu, đặc biệt là hồng cầu. Một chế độ ăn giàu protein chất lượng cao giúp heo có đủ nguyên liệu để sản xuất hemoglobin và các thành phần khác của máu.

Nguồn cung cấp protein: Các nguồn protein chất lượng cao bao gồm bột cá, đậu nành, và các sản phẩm từ sữa. Đảm bảo cung cấp đủ protein trong khẩu phần ăn của heo giúp duy trì sức khỏe máu tốt.

Vitamin C

Vai trò của vitamin C: Vitamin C giúp cải thiện hấp thu sắt từ ruột và hỗ trợ quá trình chuyển hóa sắt trong cơ thể. Ngoài ra, vitamin C còn có tác dụng bảo vệ tế bào máu khỏi sự oxy hóa.

Nguồn cung cấp: Vitamin C có thể được cung cấp thông qua các loại rau quả, nhưng trong chăn nuôi heo, vitamin C thường được bổ sung qua các chất bổ sung trong thức ăn hoặc nước uống.

Chế độ dinh dưỡng cân đối

Tầm quan trọng của chế độ dinh dưỡng: Một chế độ dinh dưỡng cân đối, giàu chất sắt, đồng, vitamin B12, axit folic, protein, và vitamin C, đảm bảo cung cấp đầy đủ dưỡng chất cần thiết cho quá trình sản xuất máu.

Thiết kế khẩu phần ăn: Khẩu phần ăn cho heo nên được thiết kế để cung cấp đầy đủ các dưỡng chất cần thiết theo từng giai đoạn phát triển, từ heo con, heo thịt đến heo nái. Việc sử dụng các loại thức ăn hỗn hợp hoàn chỉnh và bổ sung dinh dưỡng khi cần thiết sẽ giúp cải thiện sức khỏe máu của heo.

Bệnh thiếu máu ở heo là một vấn đề sức khỏe phổ biến nhưng có thể được kiểm soát và phòng ngừa hiệu quả nếu người chăn nuôi nắm rõ các nguyên nhân và triệu chứng của bệnh. Việc áp dụng các biện pháp chăm sóc dinh dưỡng, tiêm phòng định kỳ, và giữ vệ sinh chuồng trại đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa bệnh thiếu máu ở heo.

---