Bọ cánh tơ: Những điều bạn chưa biết về loài côn trùng này
Tìm hiểu về bọ cánh tơ: từ vòng đời, đặc điểm sinh học đến tác hại trên cây trồng và biện pháp phòng trừ hiệu quả.
Bọ cánh tơ là một loài sâu bệnh gây hại nghiêm trọng cho nhiều loại cây trồng, đặc biệt là cây chè. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về vòng đời, đặc điểm sinh học, và những biện pháp phòng trừ hiệu quả để bảo vệ mùa màng của bạn trước tác động của bọ cánh tơ.
Giới thiệu về bọ cánh tơ
Bọ cánh tơ là một bộ côn trùng nhỏ, với kích thước trưởng thành từ 0,5 đến 2 mm. Chúng có thân hình mảnh mai, thon dài, thường có màu vàng, nâu hoặc đen. Bọ cánh tơ được biết đến bởi đôi cánh mỏng manh, trong suốt, có nhiều lông tơ li ti.
Đặc điểm chung bọ cánh tơ
Hình thái
Kích thước nhỏ, từ 0,5 đến 2 mm khi trưởng thành.
Thân hình mảnh mai, thon dài.
Màu sắc đa dạng, thường gặp vàng, nâu, đen.
Cánh mỏng manh, trong suốt, có nhiều lông tơ li ti.
Miệng kiểu miệng giũa hút.
Râu dài, mảnh, có 9 đốt.
Chân nhỏ, ngắn, có 3 đốt.
Bụng dài, có 10 đốt, với ống đẻ trứng ở con cái.
Hành vi
Sống theo bầy đàn, di chuyển nhanh nhẹn trên mặt lá.
Hoạt động mạnh vào ban ngày, đặc biệt trong điều kiện thời tiết nóng ẩm.
Thức ăn
Là loài côn trùng ăn thực vật.
Sử dụng vòi giũa hút để chích dịch từ lá, thân, hoa và quả cây.
Tác hại:
Gây hại cho nhiều loại cây trồng như chè, cà phê, bông vải, rau, hoa…
Hút chích dịch cây, làm cho lá bị vàng, teo tóp, rụng, ảnh hưởng đến năng suất.
Là vật chủ trung gian truyền một số bệnh virus cho cây trồng.
Phân loại bọ cánh tơ
Bộ bọ cánh tơ được chia thành hai phân bộ chính:
- Terebrantia:Gồm các loài có ống đẻ trứng dạng kiếm, thường sống trên cây trồng và gây hại. Ví dụ: bọ trĩ (Thripidae)
- Tubulifera:Gồm các loài có ống đẻ trứng dạng ống, thường sống trong đất và ăn rễ cây. Ví dụ: bọ rễ (Phlaeothripidae)
Ngoài ra, bộ bọ cánh tơ còn được chia thành nhiều họ và chi khác nhau dựa trên các đặc điểm hình thái và sinh học.
Đặc điểm sinh học của bọ cánh tơ
Dưới đây là một số đặc điểm sinh học của bọ cánh tơ.
Vòng đời
Bọ cánh tơ trải qua vòng đời biến thái không hoàn toàn, gồm 4 giai đoạn: trứng, ấu trùng, nhộng và trưởng thành.
Trứng:Trứng nhỏ, hình bầu dục, màu trắng hoặc vàng nhạt. Trứng được đẻ rải rác hoặc tập trung thành cụm trên lá, thân hoặc cành cây.
Ấu trùng:Ấu trùng có hình dạng thon dài, màu vàng nhạt hoặc trắng. Ấu trùng trải qua 2 giai đoạn. Ấu trùng non di chuyển nhanh nhẹn, ấu trùng trưởng thành ít di chuyển hơn.
Nhộng:Nhộng có hình dạng bầu dục, màu trắng hoặc vàng nhạt. Nhộng thường nằm trong kẽ lá hoặc trong đất.
Trưởng thành:Bọ cánh tơ trưởng thành có kích thước nhỏ, dài 1-2 mm. Thân dài, mảnh và hơi dẹp. Màu sắc của bọ cánh tơ trưởng thành thay đổi tùy theo loài, có thể là vàng nhạt, nâu, đen hoặc đỏ.
Tập tính
Bọ cánh tơ thường sống ẩn mình ở mặt dưới lá, cành hoặc thân cây.
Chúng ít di chuyển, chủ yếu di chuyển để tìm kiếm thức ăn và nơi đẻ trứng.
Bọ cánh tơ có khả năng bay, nhưng khả năng bay của chúng yếu.
Bọ cánh tơ ăn nhựa cây bằng cách chích hút qua vòi.
Bọ cánh tơ là loài sinh sản nhanh, một con bọ cánh tơ cái có thể đẻ tới 200 trứng.
Điều kiện sống
Bọ cánh tơ thích sống ở môi trường nóng ẩm.
Chúng phát triển mạnh trong điều kiện thời tiết khô hạn và thiếu nước.
Bọ cánh tơ thường gây hại cho cây trồng vào mùa khô.
>> Xem thêm: Khám phá về bọ cánh cam
Tác hại của bọ cánh tơ
Bọ cánh tơ là một nhóm côn trùng gây hại quan trọng cho nhiều loại cây trồng, bao gồm cây lương thực, cây ăn quả, cây công nghiệp. Chúng gây hại bằng nhiều cách khác nhau, bao gồm.
Gây hại trực tiếp
Bọ cánh tơ chích hút nhựa cây bằng cách sử dụng vòi hút, làm cho cây bị suy yếu, còi cọc, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng sản phẩm.
Bọ cánh tơ tiết ra các chất độc hại trong quá trình chích hút, gây hại cho lá và cành cây.
Bọ cánh tơ làm cho lá cây bị xoăn, biến dạng, rụng sớm.
Bọ cánh tơ làm cho cành cây bị gầy, mọc kém.
Bọ cánh tơ làm cho quả bị sần sùi, méo mó, mất giá trị thương phẩm.
Truyền bệnh virus
Bọ cánh tơ là vật chủ trung gian truyền nhiều loại bệnh virus nguy hiểm cho cây trồng, ví dụ như bệnh vàng lùn xoắn lá lúa, bệnh chùn ngọn cà chua, bệnh đốm vàng khoai tây.
Gây hại gián tiếp
Bọ cánh tơ là thức ăn cho một số loài chim, chuột, tạo điều kiện cho các loài này phát triển và gây hại thêm cho cây trồng.
Bọ cánh tơ làm cho môi trường sinh thái trong vườn cây bị ảnh hưởng.
Tác hại kinh tế
Bọ cánh tơ gây thiệt hại lớn về năng suất và chất lượng sản phẩm cây trồng.
Chi phí cho các biện pháp phòng trừ bọ cánh tơ cũng là một gánh nặng cho người nông dân.
Dấu hiệu phát hiện bọ cánh tơ
Dưới đây là một số dấu hiệu phát hiện bọ cánh tơ.
Trên lá
Xuất hiện các vết đốm màu vàng hoặc nâu, có thể lan rộng thành các mảng lớn.
Lá bị quăn queo, xoắn lại, biến dạng.
Bờ lá bị cháy, khô héo.
Trên cành và thân
Vỏ cây bị sần sùi, nứt nẻ.
Cành non bị còi cọc, phát triển kém.
Năng suất và chất lượng sản phẩm
Cây chè bị còi cọc, sinh trưởng kém.
Búp chè nhỏ, ít, chất lượng kém.
Biện pháp tiêu diệt bọ cánh tơ
Dưới đây là một số biện pháp tiêu diệt bọ cánh tơ.
Biện pháp thủ công
Dùng bẫy đèn:Bẫy đèn thu hút bọ cánh tơ vào ban đêm, sau đó bạn có thể tiêu diệt chúng.
Dùng vợt:Vợt bọ cánh tơ vào buổi sáng sớm khi chúng còn yếu ớt.
Thu gom và tiêu diệt:Thu gom bọ cánh tơ và trứng của chúng bằng tay hoặc dụng cụ và tiêu diệt.
Biện pháp sinh học
Sử dụng các chế phẩm sinh học:Có thể sử dụng các chế phẩm sinh học như nấm Beauveria bassiana, Metarhizium anisopliae,… để tiêu diệt bọ cánh tơ.
Sử dụng dung dịch xà phòng:Pha loãng xà phòng với nước và phun lên cây trồng để tiêu diệt bọ cánh tơ.
Biện pháp hóa học
Sử dụng thuốc trừ sâu hóa học:Chỉ nên sử dụng thuốc trừ sâu hóa học khi các biện pháp khác không hiệu quả. Nên chọn loại thuốc có tác dụng chọn lọc, ít độc hại cho môi trường và con người.
>> Khám phá thêm: Tìm hiểu về con bọ ngựa
Biện pháp phòng ngừa bọ cánh tơ
Để ngăn ngừa bọ cánh tơ gây hại cho cây trồng, bạn nên áp dụng các biện pháp sau.
Tạo điều kiện cho thiên địch phát triển
Hạn chế sử dụng thuốc trừ sâu hóa học:Thuốc trừ sâu hóa học có thể tiêu diệt cả bọ cánh tơ và thiên địch của chúng. Do đó, bạn nên hạn chế sử dụng thuốc trừ sâu hóa học, chỉ sử dụng khi thật cần thiết và lựa chọn loại thuốc có tác động chọn lọc, ít độc hại cho môi trường và con người.
Trồng xen canh các loại cây có ích:Một số loại cây có ích như hoa cúc vạn thọ, hoa đu đủ, hoa tía tô,… có thể thu hút các loại thiên địch của bọ cánh tơ như ong ký sinh, kiến, bọ rùa. Việc trồng xen canh các loại cây này sẽ giúp tăng cường mật độ thiên địch trong vườn, từ đó góp phần kiểm soát bọ cánh tơ hiệu quả.
Bảo vệ môi trường sống của thiên địch:Cung cấp nơi trú ẩn cho thiên địch như tổ ong, tổ kiến,… Tránh sử dụng các biện pháp tiêu diệt côn trùng ảnh hưởng đến môi trường sống của thiên địch.
Vệ sinh đồng ruộng
Thu dọn tàn dư cây trồng, cỏ dại:Sau khi thu hoạch, bạn nên thu dọn tàn dư cây trồng, cỏ dại và tiêu hủy chúng để hạn chế nơi cư trú và nguồn thức ăn của bọ cánh tơ.
Cày bừa đất thường xuyên:Cày bừa đất thường xuyên sẽ giúp tiêu diệt trứng và ấu trùng của bọ cánh tơ.
Tưới nước hợp lý
Tránh tưới nước quá nhiều vào buổi sáng sớm hoặc chiều tối:Bọ cánh tơ thích môi trường ẩm ướt. Do đó, bạn nên tránh tưới nước quá nhiều vào buổi sáng sớm hoặc chiều tối để hạn chế điều kiện sinh trưởng của bọ cánh tơ.
Tưới nước vào gốc cây:Tưới nước vào gốc cây sẽ giúp hạn chế nước đọng trên lá, tạo điều kiện cho bọ cánh tơ phát triển.
Bón phân cân đối
Bón phân đầy đủ, cân đối NPK:Bón phân đầy đủ, cân đối NPK giúp cây trồng phát triển khỏe mạnh, chống chịu tốt với bọ cánh tơ.
Tránh bón phân đạm quá nhiều:Bón phân đạm quá nhiều sẽ kích thích cây trồng phát triển cành lá non, tạo điều kiện cho bọ cánh tơ tấn công.
Sử dụng lưới che chắn và kiểm tra thường xuyên
Sử dụng lưới che chắn:Sử dụng lưới che chắn có thể ngăn chặn bọ cánh tơ xâm nhập vào vườn cây.
Kiểm tra vườn cây thường xuyên:Kiểm tra vườn cây thường xuyên để phát hiện sớm dấu hiệu bọ cánh tơ gây hại và áp dụng các biện pháp phòng trừ kịp thời.
Bọ cánh tơ tuy nhỏ bé nhưng lại ẩn chứa nhiều điều thú vị và giá trị to lớn. Bài viết hy vọng đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về loài côn trùng độc đáo này. Hãy cùng chung tay bảo vệ hệ sinh thái bằng cách hiểu về bọ cánh tơ nhé.
